Το λατομικό νομοσχέδιο που είχε τεθεί σε ηλεκτρονική διαβούλευση τον περασμένο Ιούνιο ψηφίστηκε τελικά ως τμήμα του πολυνομοσχεδίου και σήμερα είναι το «Μέρος Β: Ερευνα και Εκμετάλλευση Λατομικών Ορυκτών και άλλες διατάξεις», άρθρα 43-72 του Πολυ-Νόμου 4512/2018  «Ρυθµίσεις Για Την Εφαρµογή Των Διαρθρωτικών Μεταρρυθµίσεων Του Προγράµµατος». (Κάποια σχόλια για τον λατομικό νόμο στο: Λατομεία-ζόμπι και η μεταλλειοποίηση των λατομείων).

Αλλά μέχρι να φτάσει στο πολυνομοσχέδιο, το «λατομικό» εμπλουτίστηκε με 20 άρθρα που δεν τέθηκαν ποτέ σε διαδικασία διαβούλευσης. Αυτά αφορούν την ένταξη της εξορυκτικής δραστηριότητας συνολικά (λατομικά, αλλά και μεταλλευτικά ορυκτά) και των συναφών εγκαταστάσεων στις διατάξεις του Ν. 4442/2016, για την απλοποίηση του θεσμικού πλαισίου άσκησης των οικονομικών δραστηριοτήτων, παράρτημα ομάδα 2η.

Έτσι, το Μέρος Β’ του πολυνόμου έχει ιδιόμορφη δομή: Το άρθρο 67 του πολυνόμου περιλαμβάνει 11 νέα άρθρα του Ν.4442/2016 (57-67), τα οποία σχετίζονται με την απλοποίηση της αδειοδότησης της λατομικής δραστηριότητας. Αντιστοίχως, το άρθρο 68 του πολυνόμου περιλαμβάνει 9 νέα άρθρα του Ν.4442/2016 (68-76) που αφορούν την απλοποίηση της μεταλλευτικής δραστηριότητας.

Λίγα λόγια για το Ν. 4442/2016

Όπου «απλοποίηση» βάλτε «απορρύθμιση». Στόχος του Ν. 4442/2016 είναι η άσκηση της οικονομικής δραστηριότητας με τη μικρότερη δυνατή παρέμβαση από το κράτος – κάτι που ήταν μνημονιακή υποχρέωση και προαπαιτούμενο της αξιολόγησης. Tο νέο σύστημα καταργεί, για την πλειονότητα των περιπτώσεων, την αδειοδότηση εκ των προτέρων (ex ante) και την αντικαθιστά από μια  απλή «γνωστοποίηση» και εκ των υστέρων (ex post) ελέγχους, σε συνθήκες πραγματικής λειτουργίας. Μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις απαιτείται προηγούμενη έγκριση, όταν υπάρχει «αυξημένος κίνδυνος για το δημόσιο συμφέρον, τη δημόσια υγεία και την ασφάλεια και το φυσικό ή πολιτιστικό περιβάλλον”.

Η ένταξη της εξορυκτικής δραστηριότητα στο πλαίσιο του Ν. 4442/2016 έγινε χωρίς δημόσια διαβούλευση και παρά τις σοβαρές αντιρρήσεις παραγόντων της Διοίκησης που τόνιζαν αυτό θα αποτελούσε στρατηγικό λάθος – για πολλούς λόγους, μεταξύ των οποίων οτι διακυβέβονται η προστασία του περιβάλλοντος, αλλά και η ασφάλεια και η δημόσια υγεία για τα οποία οι επιπτώσεις της μεταλλευτικής εκμετάλλευσης είναι σημαντικότατες.

Τι αλλάζει για τα μεταλλεία

Ο 4442/2016 δεν θίγει την εφαρμογή των διατάξεων της πολεοδομικής και χωροταξικής νομοθεσίας, καθώς και την περιβαλλοντική αδειοδότηση (ν. 4014/2011). Αφορά τα στάδια που ακολουθούν την περιβαλλοντική αδειοδότηση, μέχρι την έναρξη λειτουργίας της επιχείρησης. Σε ότι αφορά τις μεταλλευτικές δραστηριότητες, στο πεδίο εφαρμογής του νόμου εντάχθηκαν τελικά μόνο:

α) η διενέργεια ερευνητικών εργασιών για τη διαπίστωση κοιτασμάτων μεταλλευτικών ορυκτών και β) η εγκατάσταση και λειτουργία εντός του μεταλλευτικού χώρου μηχανημάτων πάσης φύσεως που εξυπηρετούν τις ανάγκες της εκμετάλλευσης.

Η διενέργεια ερευνητικών εργασιών απλοποιείται ως εξής:
α) Στην περίπτωση που δεν γίνεται καμία επέμβαση επί του εδάφους απαιτείται μόνο γνωστοποίηση και καμία διοικητική άδεια,
β) Για περιορισμένη επέμβαση επί του εδάφους απαιτούνται πρότυπες περιβαλλοντικές δεσμεύσεις (ΠΠΔ) και εγκεκριμένη προτυποποιημένη τεχνική μελέτη,
γ) Για ερευνητικές γεωτρήσεις, στοές κ.λ.π. απαιτείται έγκριση περιβαλλοντικών όρων (ΑΕΠΟ) και εγκεκριμένη προτυποποιημένη τεχνική μελέτη.

Το πρότυπο της τεχνικής μελέτης δίνεται στο Παράρτημα Β’ του πολυνόμου 4512/2018.
Αρμόδιος για τη χορήγηση νέας Άδειας Μεταλλευτικών Ερευνών είναι ο Περιφερειάρχης. Οι μεταλλευτικές έρευνες εντός μεταλλευτικού χώρου εγκρίνονται από την αρμόδια υπηρεσία του ΥΠΕΝ. Και στις δύο τελευταίες περιπτώσεις απαιτείται γνωμοδότηση του αρμόδιου Τμήματος Επιθεώρησης Μεταλλείων.

ΣΧΟΛΙΟ: Κάποιος «δάκτυλος» έβαλε σε άλλο άρθρο του λατομικού νόμου (Άρθρο 70: Λοιπές Διατάξεις) διάταξη που τροποποιεί την κατηγοριοποίηση των ερευνητικών γεωτρήσεων, από την κατηγορία Α1 στην κατηγορία Β, έτσι ώστε η περιβαλλοντική τους αδειοδότηση να μη γίνεται πλέον με ΑΕΠΟ αλλά με ΠΠΔ. Τις επιπτώσεις αυτής της τροποποίησης (αν τελικά οριστικοποιηθεί) για τη Μακεδονία και τη Θράκη όπου εκκρεμεί η αδειοδότηση εκατοντάδων γεωτρήσεων από την Eldorado Gold, θα τις συζητήσουμε σε επόμενη ανάρτηση.

Η εγκατάσταση εντός μεταλλευτικών χώρων:
α) ηλεκτρομηχανολογικών εγκαταστάσεων υποστηρικτικών της εξόρυξης (όπως αντλίες, δεξαμενές υδάτων, δίκτυα πυρόσβεσης, δίκτυα αερισμού),
β) εγκαταστάσεων βοηθητικών των μεταλλευτικών εργασιών (όπως χημεία, συνεργεία, μηχανουργεία και αποθήκες πλην εκρηκτικών υλών) και
γ) εγκαταστάσεων απλής μηχανικής επεξεργασίας του μεταλλεύματος (θραύσης-λειοτρίβησης-ταξινόμησης χωρίς περαιτέρω επεξεργασία), υπόκειται σε καθεστώς γνωστοποίησης.
Προαπαιτούμενα είναι η απόφαση έγκρισης περιβαλλοντικών όρων και εγκεκριμένη τεχνική μελέτη. Η λειτουργία τους υπόκειται επίσης σε καθεστώς γνωστοποίησης.

ΣΧΟΛΙΟ: Καταργούνται οι άδειες εγκατάστασης και λειτουργίας, όχι μόνο των βοηθητικών εγκαταστάσεων, αλλά ακόμα και βιομηχανικών μονάδων όπως οι σπαστήρες και τα τριβεία – και μάλιστα χωρίς διαφοροποίηση ανάλογα με τη δυναμικότητα. Για …το γελοίον του πράγματος επισημαίνουμε οτι το νέο καθεστώς, οι δυο τεράστιοι μύλοι της Ελληνικός Χρυσός στις Σκουριές, μαζί με τα βάθρα τους, θα είχαν εγκατασταθεί με απλή γνωστοποίηση!

Η εγκατάσταση εντός μεταλλευτικών χώρων σύνθετων μονάδων όπως:
α) εγκαταστάσεων εμπλουτισμού και πέραν της απλής θραύσης-λειοτρίβησης-ταξινόμησης,
β) εγκαταστάσεων καμινείας,
γ) εγκαταστάσεων μεταλλουργικής επεξεργασίας,
δ) εγκαταστάσεων στις οποίες περιλαμβάνονται εργασίες χημικής και θερμικής επεξεργασίας και αποθήκευσης που σχετίζεται με τις εργασίες αυτές και στις οποίες υπεισέρχονται επικίνδυνες ουσίες,
ε) χώροι απόθεσης εξορυκτικών αποβλήτων,
στ) εγκαταστάσεις επεξεργασίας υδάτων,
ζ) εγκαταστάσεις ανέλκυσης προσωπικού, υπόκειται σε καθεστώς έγκρισης («σύνθετη εγκατάσταση» η ανέλκυση προσωπικού αλλά απλή και αθώα η εγκατάσταση θραύσης-λειοτρίβησης μεταλλεύματος;). Η λειτουργία τους υπόκειται σε γνωστοποίηση. Ουσιαστικά, η άδεια εγκατάστασης μετονομάζεται σε έγκριση εγκατάστασης ενώ η άδεια λειτουργίας καταργείται.

Eιδικά για τις σύνθετες εγκαταστάσεις, εντός τριών μηνών από την ημερομηνία υποβολής της γνωστοποίησης από το φορέα και αφού έχει ξεκινήσει να λειτουργεί η εργοστασιακή εγκατάσταση, η αρμόδια ελεγκτική υπηρεσία (Επιθεώρηση Μεταλλείων) προβαίνει σε κατά προτεραιότητα έλεγχο της εγκατάστασης. Στην περίπτωση που διαπιστωθεί έλλειψη συμμόρφωσης με τις απαιτήσεις της κείμενης νομοθεσίας, ικανή να δημιουργήσει σοβαρό και άμεσο κίνδυνο στην υγεία και ασφάλεια των εργαζομένων ή στο περιβάλλον, αποφασίζει τη λήψη των ανάλογων μέτρων… Από πού άραγε προκύπτει οτι είναι θεμιτό να τίθεται σε κίνδυνο η υγεία και η ασφάλεια, έστω και για τρεις μήνες;

ΣΧΟΛΙΟ: Η απόλυτη υποκρισία. Το κράτος από τη μια νομοθετεί την «απλοποίηση» ρίχνοντας όλο το βάρος στους εκ των υστέρων (ex post) ελέγχους και από την άλλη υποβαθμίζει συστηματικά τις υπηρεσίες ελέγχου.

Οι δύο Επιθεωρήσεις Μεταλλείων (Βόρειας και Νότιας Ελλάδας)  είναι ο μοναδικός ελεγκτικός μηχανισμός τόσο σε θέματα ορθολογικής και παράνομης εκμετάλλευσης, όσο και σε θέματα ασφάλειας και υγείας των εργαζόμενων στα υπόγεια και υπαίθρια μεταλλεία, τα λιγνιτωρυχεία, τις γεωτρήσεις των γεωθερμικών πεδίων, τα λατομεία αδρανών υλικών, μαρμάρων, βιομηχανικών ορυκτών, ορισμένες μεταλλουργικές εγκαταστάσεις κλπ-καλύπτοντας και τις  αρμοδιότητες της Επιθεώρησης Εργασίας. Ταυτόχρονα, έχουν συναρμοδιότητα σε θέματα τήρησης της περιβαλλοντικής νομοθεσίας από τις μεταλλευτικές-λατομικές επιχειρήσεις. Το 2014 οι Επιθεωρήσεις Μεταλλείων υποβιβάστηκαν σε τμήματα και εντάχθηκαν στο σώμα Επιθεώρησης Περιβάλλοντος, Δόμησης, Ενέργειας και Μεταλλείων. Πλέον έχουν απομείνει 4-5 (ίσως και λιγότεροι) ελεγκτές μεταλλείων για τη Βόρεια Ελλάδα και άλλοι τόσοι για τη Νότια.

Αυτές οι μικρές, υποστελεχωμένες και με ελλείψεις σε πόρους και υποδομές, υπηρεσίες επιφορτίζονται τώρα με ακόμα περισσότερες ευθύνες στις οποίες είναι αντικειμενικά αδύνατον να ανταποκριθούν. Και σε περίπτωση καθυστέρησης στον έλεγχο και την επιβολή των όποιων διοικητικών κυρώσεων, ο οποιοσδήποτε παράνομος εκμεταλλευτής θα προσφεύγει στα αρμόδια διοικητικά δικαστήρια και να παραγράφονται τα βεβαιωμένα ανομήματά του, όπως έγινε στην σκανδαλώδη περίπτωση της Eldorado.

Πολύ απλά, η χαρά του εκμεταλλευτή…

Αναγνώστης σε σχόλιό του στην korinthiannews.gr αναφέρει: «Μπορεί αν γίνεται να ασχοληθεί κάποιος με τον ποταμό Σελίανδρο στο Διμηνιό γιατί παρότι απαγορεύεται κάποιο λιοτρίβι ρίχνει τα λιόζουμα στη θάλασσα. Μεγάλη η μόλυνση. Ανακοινώστε το παρακαλώ. Δεν ασχολείται κανείς. Έχω αναρτήσει φωτογραφίες στο facebook…”

Δείτε τις αναρτήσεις του αναγνώστη και τις φωτογραφίες στο facebook:

ΣΣ. Από ότι βλέπουμε στις φωτογραφίες το θέμα είναι πολύ σοβαρό. Οι αρμόδιες υπηρεσίες πρέπει να κάνουν αυτοψία άμεσα για να δούνε από πού προέρχονται αυτά τα λύματα! Κάποτε, όταν ζούσε ο Βασίλης Κελλάρης (πρώην πρόεδρος ΟΙΚΟΣΥΛΚΟ), γίνονταν καταγγελίες και δεν είχε αφήσει ο τέως πρόεδρος κανέναν σε χλωρό κλαρί! Από τότε που πέθανε ο Β. Κελλάρης είναι σαν να …χάθηκαν και οι οικολόγοι, …να χάθηκαν και οι καταγγελίες σε ότι αφορά την μόλυνση σε διάφορες περιοχές της Κορινθίας!

Η ασυδοσία ορισμένων και η αδιαφορία των υπολοίπων είναι η αιτία που ο Κορινθιακός μολύνεται καθημερινά! Μετά αναρωτιόμαστε γιατί υπάρχει μόλυνση, γιατί υπάρχουν τσούχτρες…κτλ.

Ούτε μια, ούτε δύο αλλά 4 ιδιωτικές μονάδες παραγωγής ενέργειας με καύση βιορευστών προωθεί το Υπουργείο περιβάλλοντος και ενέργειας στο Εθνικό Πάρκο. Την Τετάρτη, 20 Δεκεμβρίου, η Πρωτοβουλία Πολιτών Λιμνοθάλλαζα οργάνωσε ταξίδι στο Υπουργείο Περιβάλλοντος για διαμαρτυρία για τη στάση του αν.υπουργού Περιβάλλοντος Σ.Φάμελλου, που ουσιαστικά ανάβει το πράσινο φως για την καταστροφή του Εθνικού Πάρκου Λιμνοθάλασσας Μεσολογγίου – Αιτωλικού. Όπως επισημαίνει η Λιμνοθαλλαζα «η κυβέρνηση, αν και πέρασε νομοθετική ρύθμιση αναγνωρίζοντας το πρόβλημα των μονάδων καύσης βιορευστών, αρνείται να σταματήσει τις 4 που ήδη κατασκευάζονται στην περιοχή μας! Ενώ στην εκλογική του περιφέρεια ο Υπουργός σταμάτησε παρόμοιες μονάδες, στην περίπτωση του Μεσολογγίου κωφεύει προκλητικά.»

Στις 27 και 28 /12 διοργανώθηκε στο Μεσολόγγι και το Αγρίνιο, διήμερο για την προστασία του Αχελώου και της Λιμνοθάλασσας από τις κινήσεις «Λιμνοθαλαζζα» και Mεσοχώρα – Αχελώος SOS. Όπως σημείωναν οι διοργανωτές : «Ο Αχελώος έχει μετατραπεί σε ένα εγκυβωτισμένο ποτάμι και τα συνεχόμενα φράγματα, μεγάλα και μικρά, έχουν σαν αποτέλεσμα την υποβάθμιση της θαλάσσιας ζωής στην περιοχή των εκβολών του αλλά και συνολικά των οικοσυστημάτων που αναπτύσονται γύρω τους.
Η λιμνοθάλασσα Μεσολογγίου –Αιτωλικού εμβληματική του φυσικού κάλους και της σπάνιας περιβαλλοντικής αξίας των οικοσυστημάτων υποβαθμίζεται μέρα με τη μέρα και οι συνέπειες μας επηρεάζουν όλους όσον αφορά την ποιότητα ζωής και τους οικονομικούς πόρους της περιοχής.
Τι θα κληροδοτήσουμε στις επόμενες γενιές;
Η σημερινή κυβερνητική πολιτική επιχερεί να καταφέρει ένα διπλό χτύπημα στο περιβάλλον.
Το ένα μέρος του διπλού χτυπήματος αφορά τη λειτουργεία του φράγματος Μεσοχώρας και του φράγματος Συκιάς καταστρέφοντας ότι έχει απομείνει από τον Αχελώο μέχρι τις πηγές του.  Το άλλο μέρος του διπλού χτυπήματος αφορά τη λειτουργία ρυπογόνων μονάδων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας με καύση χιλιάδων τόνων βιορευστών κάθε χρόνο στον κάμπο Ευηνοχωρίου και εντός του Εθνικού Πάρκου της Λιμνοθάλασσας Μεσολογγίου –Αιτωλικού.»

Δείτε εδώ μία συνολική άποψη για το ζήτημα της Καύσης των Βιορευστών στο Εθνικό Πάρκο Λιμνοθάλασσας Μεσολογγίου – Αιτωλικού.

Επίσης, υπογράψτε ηλεκτρονικά την Αναφορά που θα κατατεθεί με την υποστήριξη των Ευρωβουλευτών Σοφία Σακοράφα, Νότη Μαριά και Νίκου Χουντή, στο Ευρωπϊκό Κοινοβούλιο, πατώντας εδώ.

Τα ορυκτά καύσιμα πονάνε. Ειδικά τις κοινωνίες των τόπων που υποφέρουν ή πρόκειται να υποφέρουν από την αφόρητη ρύπανση που προκαλούν. Ευρύτερα όμως και ολόκληρο τον πλανήτη, καθώς οι εκπομπές από την καύση τους είναι ο κύριος υπεύθυνος για μια από τις κορυφαίες και πιο απρόβλεπτα μαζικής καταστροφής παγκόσμιες απειλές: την κλιματική αλλαγή.

Αν η Κοζάνη και η Φλώρινα ζουν εδώ και δεκαετίες τη μαύρη μοίρα κάθε λιγνιτοφόρου περιοχής του πλανήτη, και υπομένουν τις αρρώστιες και τους θανάτους και τον κίνδυνο να βουλιάξει το χωριό τους, στα Γιάννενα και τα Ζαγοροχώρια τώρα ξυπνούν στον εφιάλτη της εξόρυξης πετρελαίου και την κόλαση της πιθανής εξόρυξης σχιστολιθικού αερίου.

Κανείς δεν θα πίστευε εύκολα πριν μερικά χρόνια πως στις παγκόσμιας μοναδικότητας ομορφιές της Ηπείρου θα σκεφτόταν ο οποιοσδήποτε έλληνας πολιτικός να ανοίξει το καταστροφικό κεφάλαιο της εξόρυξης υδρογονανθράκων. Όπως είναι λογικό, και οι τοπικές κοινότητες πιάστηκαν στον ύπνο: οι σχετικές μελέτες και περιβαλλοντικές άδειες πέρασαν χωρίς οι περισσότεροι να τις πάρουν είδηση. Ξύπνησαν απότομα, βλέποντας τα φορτηγά και τις μπουλντόζες της εταιρείας να κόβουν δρόμο και δέντρα καθ’ οδόν προς τα σημεία των γεωτρήσεων.

Το σχέδιο εξόρυξης, όπως φαίνεται στην εγκεκριμένη από το υπουργείο στρατηγική μελέτη, αφορά ολόκληρη την Περιφέρεια Ηπείρου. Σε αυτήν δεν δίνεται καμία εικόνα των περιοχών όπου θα πραγματοποιηθούν οι πρώτες γεωτρήσεις. Δεν διευκρινίζεται καν εάν πρόκειται οι έρευνες να γίνουν και σε περιοχές προστασίας της βιοποικιλότητας, όπως οι 11 περιοχές Natura του νομού Ιωαννίνων.

Πριν από δυο μήνες, τον Σεπτέμβριο 2017, υπογράφηκε η υπουργική απόφαση μεταβίβασης στην ισπανική εταιρεία Repsol του 60% της Energean Oil & Gas στη σύμβαση μίσθωσης που υπογράφηκε μεταξύ της εταιρίας και της Petra Petroleum INC και του ελληνικού δημοσίου. Μερικές μέρες μετά, στα Ιωάννινα έφθασαν συνεργεία αποψίλωσης δασικών περιοχών όπου θα γίνουν σεισμικές έρευνες και θα εγκατασταθούν γεωτρύπανα. Οι Γιαννιώτες ξύπνησαν στο ξεκίνημα ενός εφιάλτη που δεν είχαν φανταστεί ότι πραγματικά πλησίαζε.

Όπως περιγράφει η στρατηγική μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων που συνέταξε το 2012 το εργαστήριο του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου για λογαριασμό της Διεύθυνσης Πετρελαϊκής Πολιτικής του Υπουργείου Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής, σε πρώτη φάση διενεργείται σεισμική έρευνα, η οποία εντοπίζει δομές του υπεδάφους στις οποίες μπορεί να υπάρχουν υδρογονάνθρακες. Για την πρόκληση σεισμικών κυμάτων συνήθως χρησιμοποιείται εκρηκτική ύλη. Οι ερευνητικές γεωτρήσεις «ακολουθούν τη σεισμική έρευνα. Για την όρυξη των γεωτρήσεων χρησιμοποιούνται γεωτρύπανα με μέγεθος και ισχύ που εξαρτώνται κυρίως από το αναμενόμενο βάθος συνάντησης των υδρογοναθράκων.» Εάν εντοπιστούν αποθέματα πετρελαίου ή φυσικού αερίου, τα οποία η εταιρεία θα κρίνει ως «αξιοποιήσιμα», τότε γίνονται πρόσθετες σεισμικές έρευνες και γεωτρήσεις, ώστε να ξεκινήσει η εξόρυξη του κοιτάσματος. Ρύπανση του νερού των περιοχών εξόρυξης, αέριες εκπομπές, και πιθανά ατυχήματα είναι μερικές από τις επιπτώσεις που αναφέρονται ακροθιγώς στη μελέτη. Χωρίς καμία άλλη κουβέντα, τη μελέτη αυτή την ενέκρινε το υπουργείο που είναι αρμόδιο Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας.

Η μελέτη, υποχρεωτικά με βάση τον νόμο, οφείλει να εξετάζει και το μηδενικό σενάριο, δηλαδή τη μη διενέργεια οποιασδήποτε γεώτρησης. Σε αυτό σενάριο, η ομάδα που συνέταξε τη μελέτη περιέργως δεν βλέπει περιβαλλοντικά οφέλη. Βλέπει όμως «επιπτώσεις στην τοπική και εθνική οικονομία και σε κοινωνικούς δείκτες, οι οποίες χαρακτηρίζονται ως αρνητικές, καθώς η οικονομική κρίση και η ανεργία μπορεί να οδηγήσουν σε ψυχικές διαταραχές». Δεν είναι για γέλιο, αλλά για ανησυχία το γεγονός πως μια περιβαλλοντική μελέτη, την οποία το υπουργείο περιβάλλοντος εγκρίνει χωρίς περίσκεψη, καταλήγει σε κίτρινου τύπου διαπιστώσεις ότι κάθε είδους επένδυση είναι καλή και σωτήρια για την οικονομία και τη δημόσια ψυχική υγεία.

Εκτός από τους Γιαννιώτες, ας ετοιμάζονται και οι κάτοικοι της Άρτας και της Πρέβεζας: τον Μάρτιο του 2017 εγκρίθηκε η στρατηγική μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων για «πρόγραμμα έρευνας και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων» στους νομούς τους.

Ας ετοιμάζονται και οι κάτοικοι των Ιόνιων νησιών: η μελέτη που αφορά 11 θαλάσσιες περιοχές του Ιονίου εγκρίθηκε το περασμένο καλοκαίρι. Ενστάσεις στην έρευνα και εκμετάλλευση υδρογονανθράκων στο Ιόνιο εξέφρασε ο Φορέας Διαχείρισης του Εθνικού Θαλάσσιου Πάρκου Ζακύνθου τον Μάρτιο του 2017. Τα προς εξερεύνηση οικόπεδα περιλαμβάνουν προστατευόμενες περιοχές, όπως αυτή των προστατευόμενων νήσων Στροφάδων. Ο φορέας διαχείρισης επισήμανε σοβαρές ελλείψεις στη μελέτη και υπογράμμισε ότι το 50% περίπου της ωοτοκίας της χελώνας Carettacaretta στη Μεσόγειο (και 70%-80% στην Ελλάδα).

Εννοείται πως το όνειρο ότι οι υδρογονάνθρακες θα μεταμορφώσουν τα Ιωάννινα σε εμιράτα πολύ απέχει από την πραγματικότητα. Αν οι πετρελαιοφόρες έρημοι της Αραβικής Χερσονήσου δεν είχαν πριν δεκαετίες πολλά να χάσουν από την εξόρυξη της πιο βρόμικης πηγής ενέργειας, η Ελλάδα διακινδυνεύει μοναδικό πλούτο: νερό και υπόγειους υδροφορείς, καθαρές και ζωντανές θάλασσες, δάση, λιβάδια, καθαρό αέρα, μνημεία πολιτισμού.

Πάγια θέση του WWF είναι πως πρέπει άμεσα να σταματήσει οποιοσδήποτε σχεδιασμός για νέες εξορύξεις πετρελαίων. Ειδικά στη Μεσόγειο, θάλασσα με εξαιρετικής σημασίας οικολογική αξία, προτεραιότητα πρέπει να είναι η προστασία των οικοσυστημάτων και των φυσικών πόρων, και βέβαια της πολιτιστικής κληρονομιάς.

Ειδικά όσον αφορά τα πολυθρυλούμενα δημόσια έσοδα, κανένα οικονομικό όφελος δεν θα έπρεπε να είναι αρκετό ώστε ένας πολιτικός ηγέτης να θέσει σε κίνδυνο μια τόσο σημαντική περιοχή.

Οι αρχικοί ονειροπόλοι ισχυρισμοί για συνολικά 150 δισεκατομμύρια ευρώ σε βάθος 30ετίας από όλες τις παραχωρήσεις, κάποια στιγμή προσγειώθηκαν στα περίπου 15-18 δισεκατομμύρια για τα τρία πιο «ώριμα» οικόπεδα.

Ειδικά η σύμβαση παραχώρησης χερσαίων περιοχών στα Ιωάννινα προβλέπει ετήσιο μίσθωμα «από το Μισθωτή στο Δηµόσιο, το οποίο «κατ’ επιλογή του τελευταίου δύναται να καταβάλλεται είτε σε χρήµα είτε σε είδος (εκ της παραγωγής)». Επίσης, με βάση τον ν. 4300/2014, οι σε χρήμα στρεμματικές αποζημιώσεις που δεσμεύεται η εταιρεία να καταβάλει στο ελληνικό δημόσιο κατά το στάδιο της έρευνας είναι 10 ευρώ ετησίως ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο της συμβατικής περιοχής και 15 ευρώ ετησίως ανά τ.χλμ στη δεύτερη φάση ερευνών. Για τη φάση της εκμετάλλευσης, δηλαδή της εξόρυξης των ρυπογόνων υδρογονανθράκων, το τίμημα θα ανέρχεται στα 200 ευρώ ανά τ.χλμ[1]. Στα Ιωάννινα, η συμβατική περιοχή είναι 4.200 τ.χλμ. 840.000 ευρώ δηλαδή το συνολικό μίσθωμα, το οποίο μπορεί να αποπληρωθεί σε ‘είδος’, αν αυτό επιλέξει η μισθώτρια εταιρεία. Πρόσθετα οικονομικό στοιχείο αποτελεί η δύσκολα προβλέψιμη φορολόγηση του εισοδήματος με 20% συν περιφερειακό φόρο 5%.

Η ενέργεια αποτελεί ζωτική ανάγκη και όχι είδος πολυτελείας για τις σύγχρονες κοινωνίες. Αυτή η ανάγκη μπορεί κάλλιστα να ικανοποιηθεί με καθαρές τεχνολογίες παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, δίχως εκπομπές ρύπων και αερίων του θερμοκηπίου, δίχως κινδύνους για ατύχημα και θανάτους, δίχως ρύπανση. Η προσκόλληση στα ορυκτά καύσιμα είναι για όλους αρρώστια με μεγάλο περιβαλλοντικό κόστος.

ΠΗΓΗ: wwf.gr

 

Νωρίς νωρίς ξεκίνησαν φέτος οι εκβρασμοί νεκρών δελφινιών στις παραλίες του Κορινθιακού μέσα στο καταχείμωνο.

Στο θέμα της αύξησης των πληθυσμού του αγριόχοιρου σε ορισμένες περιοχές και στις επιπτώσεις του εμπλουτισμού των βιοτόπων με είδη της άγριας πανίδας, αναφέρεται εκτενές ρεπορτάζ, με τίτλο Χαρούμενοι αυτοσχεδιασμοί και πεινασμένα αγριογούρουνα:

Χαρούμενοι αυτοσχεδιασμοί και πεινασμένα αγριογούρουνα

Συντάκτης: Ντίνα Ιωακειμίδου

Τον Μάρτιο του 1989, ο κυνηγετικός σύλλογος Μεγαλόπολης αγοράζει από εκτροφείο του Αγρινίου, έναντι 350.00 δρχ., οκτώ αγριογούρουνα.

Το είδος είχε εξαφανιστεί κατά τους τελευταίους αιώνες από την Πελοπόννησο ως απότοκο της επέκτασης των καλλιεργειών, της εντατικής θήρευσης καθώς και εξαιτίας των πυρκαγιών.

Ομως όπως διευκρινίζει με άρθρο του που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Ρήξη» ο βιολόγος-περιβαλλοντολόγος Δήμητρης Μπούσμπουρας, «μετά τη δεκαετία του ’70 οι αγροτικές καλλιέργειες στα ορεινά άρχισαν να εγκαταλείπονται και τα δάση και οι λόγγοι (θαμνώνες αειφύλλων με πουρνάρια και άλλα είδη) άρχισαν να επανέρχονται, οι συνθήκες για την άγρια ζωή έγιναν πολύ καλύτερες».

Η απελευθέρωση των οκτώ αγριογούρουνων που προαναφέραμε προσέλαβε πανηγυρικό χαρακτήρα και ενθουσίασε όπως ήταν αναμενόμενο τους κυνηγούς της ευρύτερης περιοχής. Μάλιστα, έως σχετικά πρόσφατα γινόταν λόγος για «θηραματικό θαύμα που πρέπει να μας παραδειγματίσει».

Το 2013 ενδεικτικά σε κυνηγετικό έντυπο σημειωνόταν χαρακτηριστικά:

«Η Πελοπόννησος είναι ίσως το μοναδικό θετικό παράδειγμα θηραματικής ανάπτυξης του αγριογούρουνου στην Ελλάδα, που υλοποιήθηκε με καθαρή πρωτοβουλία των συλλόγων και της Κυνηγετικής Συνομοσπονδίας και όπως φαίνεται θα είναι το μοναδικό μετά από είκοσι χρόνια, γιατί δεν διαφαίνεται καμιά παρόμοια κίνηση ανά την επικράτεια. Ηταν ένα πείραμα που πέτυχε και θα μπορούσε να αποτελέσει το κίνητρο για πολλά παρόμοια επιτεύγματα αναβάθμισης και αναπληθυσμού βιοτόπων της χώρας μας που είναι νεκροί από ενδημικά θηράματα».

Τα αγριογούρουνα, όμως, στη συνέχεια, έχοντας βρει ιδανικές συνθήκες, άρχισαν να πολλαπλασιάζονται με ταχύτατους ρυθμούς, προκαλώντας πλέον ζημιές στις καλλιέργειες.

«Μιλάμε για κοπάδια από αγριογούρουνα. Η καταστροφή είναι μεγάλη σε αρκετούς παραγωγούς», σημείωνε το 2016 ο αντιπρόεδρος της Ενωσης Παραγωγών Μεσσηνίας, Γιώργος Λαζόγιαννης, προκρίνοντας ως λύση τη διεύρυνση της κυνηγετικής περιόδου και συγκεκριμένα από πολύ νωρίς, «από τις 20 Ιουλίου και μέχρι τον τρύγο, για να μην έχουμε πρόβλημα».

Τον περασμένο Δεκέμβριο, σε σύσκεψη του συντονιστικού οργάνου Πολιτικής Προστασίας της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας, η αντιπεριφερειάρχης Θεσσαλονίκης Βούλα Πατουλίδου δήλωσε: «Φοβάμαι ότι θα μας πουν κάλαντα τα αγριογούρουνα στην Αριστοτέλους έτσι και πέσει λίγο χιόνι στα ορεινά».

Και δεν υπερέβαλλε, καθώς ο πληθυσμός των αγριόχοιρων στο περιαστικό δάσος της Θεσσαλονίκης έχει αυξηθεί δραματικά, με αποτέλεσμα να κατέρχονται σε κατοικημένες περιοχές προς άγραν τροφής.

Μάλιστα, μέλη εθελοντικών ομάδων τόνισαν στη συγκεκριμένη συνεδρίαση πως αγριογούρουνα έφτασαν μέχρι την Αμερικανική Γεωργική Σχολή, ενώ εντοπίστηκαν στον φράχτη του αεροδρομίου «Μακεδονία» και στον δρόμο Θεσσαλονίκης – Μηχανιώνας.

Υβριδικοί πληθυσμοί

Ολα κατατείνουν στο γεγονός ότι πρόκειται για υβρίδια που προέρχονται από ζώα ελεύθερης βοσκής τα οποία διασταυρώθηκαν με αγριογούρουνα. Και αυτό καθώς τη δεκαετία του 1990 επιδοτήθηκε η ελεύθερη βοσκή οικόσιτων ζώων.

Κάπως έτσι τα οικόσιτα γουρούνια διασταυρώθηκαν με πληθυσμούς αγριογούρουνων. Τα υβρίδια γεννούν έξι έως δέκα μικρά, αυξάνοντας με γοργούς ρυθμούς τον πληθυσμό τους και μολύνοντας παράλληλα γενετικά το είδος.

Ηδη από το 2011 το πρόβλημα άρχισε να απασχολεί τον αγροτικό κόσμο, καθώς με το κλείσιμο των μονάδων εκτροφής ημίαιμων αγριογούρουνων μόλις σταμάτησε η επιχορήγησή τους, τα ζώα ελευθερώθηκαν και πολλαπλασιάστηκαν ανεξέλεγκτα.

Τα υβρίδια αρχικώς αναζήτησαν τροφή στα χωράφια της ευρύτερης περιοχής Λαγκαδά – Βόλβης και ακολούθως στο Σέιχ Σου, από όπου πλέον εφορμούν και στις γειτονικές αστικές περιοχές.

Παράλληλα, οι φυσικοί διάδρομοί τους έκλεισαν εξαιτίας της κατασκευής της Εγνατίας οδού, με αποτέλεσμα να αδυνατούν να μετακινηθούν από ορεινό όγκο σε ορεινό όγκο και να προσεγγίζουν ως εκ τούτου κατοικημένες περιοχές. Επίσης, όταν η λίμνη Κορώνεια αποξηράνθηκε, αποκαλύφθηκαν τεράστιες εκτάσεις.

Η περιοχή οριοθετήθηκε και δεν έγιναν επεκτάσεις χωραφιών, με αποτέλεσμα να αναπτυχθούν αρμυρίκια, βάτα και άλλη θαμνώδης βλάστηση.

«Σήμερα που η λίμνη ανακάμπτει, αυτοί οι θαμνώνες βρίσκονται πάλι μέσα στο νερό. Τα τελευταία χρόνια στη ζώνη αυτή έβρισκαν καταφύγιο αγριογούρουνα, που έκαναν ζημιές στις διπλανές καλλιέργειες.

Οταν άρχισε να είναι έντονο το πρόβλημα με τις ζημιές στις καλλιέργειες, οι κυνηγοί απαίτησαν να καταργηθεί το Καταφύγιο Αγριας Ζωής και να επιτρέπεται να κυνηγάνε δίπλα στη λίμνη, παραβλέποντας ότι πρόκειται για διεθνώς προστατευόμενο υγρότοπο με τη Συνθήκη Ραμσάρ.

Και εννοούσαν βέβαια να κυνηγάνε όλα τα είδη, καθ’ όλη τη διάρκεια της κυνηγετικής περιόδου, σαν να μην υπάρχει προστατευόμενη ζώνη.

Μια αντιπρόταση, για ελεγχόμενη διαχείριση του πληθυσμού, με εντατική ελεγχόμενη θήρα υπό την εποπτεία του Φορέα Διαχείρισης των λιμνών και του δασαρχείου και μόνο κατά τη διάρκεια των μηνών Οκτώβρη και Νοέμβρη, πριν δηλαδή τη συγκέντρωση στην περιοχή μεγάλων πληθυσμών σπάνιων και προστατευόμενων υδροβίων πουλιών, δεν μπορούσε να γίνει αντιληπτή ούτε από τους κυνηγούς, ούτε από πολλές υπηρεσίες». (Δ. Μπούσμπουρας, περιοδικό «Ρήξη»).

Δεν προσαρμόζονται τα υβρίδια

Τον περασμένο Σεπτέμβριο ο αναπληρωτής υπουργός Περιβάλλοντος Σ. Φάμελλος πραγματοποίησε σύσκεψη με τους εμπλεκόμενους φορείς σχετικά με το θέμα, ανακοινώνοντας δέσμη μέτρων για την αντιμετώπιση του υπερπληθυσμού των αγρόχοιρων σε περιοχές της Θεσσαλονίκης.

Μεταξύ άλλων ανακοινώθηκε η προμελέτη απογραφής των ατόμων αγριόχοιρου σε συνεργασία με το ΑΠΘ καθώς και η διερεύνηση του ζητήματος των υβριδίων και των απελευθερώσεών τους από τις μονάδες –που πλέον έχουν κλείσει– βιολογικής κτηνοτροφίας, ενώ ανακοινώθηκε η κατασκευή συρμάτινης περίφραξης του περιαστικού δάσους στα όρια με το Πανόραμα.

Σε συνεργασία δε με την «Εγνατία Οδός Α.Ε.» μελετάται η κατασκευή της περίφραξης στην περιφερειακή οδό στα όρια με το Σέιχ Σου.

Παράλληλα, αυξήθηκε το όριο κυνηγετικής κάρπωσης του αγριόχοιρου, τα ζώα δηλαδή που μπορεί να σκοτώσει μια ομάδα κυνηγών σε μια εξόρμηση, από έξι άτομα στα δέκα, στις περιφερειακές ενότητες Σερρών και Θεσσαλονίκης.

«Εχει τελειώσει η καταγραφή σε συνεργασία με το Τμήμα Αγριας Πανίδας του ΑΠΘ, βγήκαν περίπολοι επί δύο μήνες από το δασαρχείο Θεσσαλονίκης σε συγκεκριμένες ώρες σε συγκεκριμένες διαδρομές, ώστε να εντοπιστούν περιστατικά εμφάνισης αγριογούρουνων. Ολες αυτές οι καταγραφές θα δοθούν στο Πανεπιστήμιο και θα γίνει προμελέτη για να δούμε τον αριθμό των αγριογούρουνων» τόνισε η εκπρόσωπος του δασαρχείου στην προαναφερθείσα σύσκεψη του συντονιστικού οργάνου Πολιτικής Προστασίας.

«Το πρόβλημα με τους αγριόχοιρους που οι πληθυσμοί τους είναι πολύ αυξημένοι σε όλη την Ελλάδα θα έπρεπε να έχει μελετηθεί εδώ και τρία χρόνια τουλάχιστον. Η μελέτη αυτή οφείλει να είναι σφαιρική και να διεξαχθεί οργανωμένα. Το κράτος οφείλει να κάνει εκτιμήσεις πληθυσμών. Τα υβρίδια αδυνατούν να προσαρμοστούν στο φυσικό περιβάλλον και εμείς αγνοούμε τη γενετική τους κατάσταση. Κατά την άποψή μου πρέπει να εξοντωθούν. Ερευνητικά κέντρα υπάρχουν, όπως και ειδικοί σε θέματα γενετικής και οικολογίας πληθυσμών και διαχείρισης του φυσικού περιβάλλοντος» τονίζει στην «Εφ.Συν.» ο κ. Μπούσμπουρας.

«Το πρόβλημα της επαναεισαγωγής του είδους που συντελέστηκε στην Αρκαδία έγινε χωρίς κανένα σχεδιασμό, κρυφά και παράνομα. Συμμετείχαν στην ενέργεια αυτή και υπάλληλοι της δασικής υπηρεσίας; Και ερωτώ καθώς έως τη δεκαετία του 1990 ήταν εξαιρετικά ασαφή τα όρια μεταξύ δασικών υπηρεσιών και κυνηγετικών συλλόγων. Τα αγριογούρουνα από πού τα πήραν; Τα ίδια έπραξαν κυνηγοί και με την εισαγωγή της πέρδικας στη ζώνη εξάπλωσης της πετροπέρδικας» προσθέτει ο κ. Μπούσμπουρας.

Διατήρηση της βιοποικιλότητας

«Για να θεωρηθούν επιτυχείς οι προσπάθειες ενδυνάμωσης, επανεισαγωγής ή εισαγωγής ενός είδους θα πρέπει να μην είναι αναγκαία η ανθρώπινη παρέμβαση για τη διατήρησή τους, μετά από ορισμένο χρονικό διάστημα, αλλά το είδος να προσαρμοστεί και να επιβιώσει στο φυσικό περιβάλλον. Αυτό το χρονικό διάστημα είναι συχνά μεγάλο. Αντίθετα για να θεωρηθεί επιτυχής η απελευθέρωση – επανένταξη, το ζώο θα πρέπει προσαρμοστεί από τις πρώτες κιόλας μέρες στο φυσικό περιβάλλον και να δείξει ότι μπορεί να επιβιώσει από μόνο του. Μια βασική αρχή που πρέπει να τηρείται σε όλες τις περιπτώσεις είναι η διατήρηση της βιοποικιλότητας. Για παράδειγμα η εισαγωγή ενός είδους δεν πρέπει να οδηγήσει σε εξαφάνιση ή απειλή εξαφάνισης κάποιων άλλων ειδών.

»Αυτό συνέβη με την εισαγωγή στην Αυστραλία ζώων από άλλη βιογεωγραφική ζώνη, όπως ο Λαγός και η Αλεπού από την Ευρώπη, τα οποία σήμερα απειλούν τη χλωρίδα και τα μικρά μαρσιποφόρα. Η εισαγωγή της Νεροχελώνας της Φλώριδας (που υπάρχει σε οικιακά ενυδρεία) σε υγροτόπους της Ευρώπης οδήγησε σε εξάπλωση νέων ασθενειών που απειλούν την υδρόβια πανίδα, ενώ η εισαγωγή του αμερικάνικου Κεφαλουδιού (Oxyura jamaicensis) οδήγησε σε γενετική υποβάθμιση του συγγενικού Κεφαλουδιού (Oxyura leucocephala) λόγω υβριδισμού.

»Παρόμοιο παράδειγμα αποτελεί η εισαγωγή της νησιωτικής Πέρδικας στον χώρο εξάπλωσης της Πετροπέρδικας. Ενα άλλο παράδειγμα απειλής της βιοποικιλότητας είναι η απελευθέρωση αιχμάλωτων χελωνών σε άλλη περιοχή από αυτήν που συνελήφθησαν, όπως για παράδειγμα Χελώνες από τη Μακεδονία, στην Πελοπόννησο ή την Αττική. Αυτή η πράξη μπορεί να δημιουργήσει γενετική μόλυνση των διαφορετικών πληθυσμών ή να οδηγήσει σε εξάπλωση ασθενειών και έχει καταδικαστεί από την Ευρωπαϊκή Ερπετολογική Εταιρεία.

»Οι προσπάθειες ενδυνάμωσης, επανεισαγωγής ή εισαγωγής είδους αποτελούν το τελικό εγχείρημα σε μια προσπάθεια διατήρησης. Γίνονται μόνο όταν έχουν αποκλειστεί οι περιπτώσεις επανάκαμψης του πληθυσμού ή φυσικής επέκτασης της εξάπλωσής του. Είναι πολύ απαιτητικές σε χρόνο και χρήμα και πρέπει να οργανωθούν σωστά από την αρχή. Πριν την έναρξή τους θα πρέπει: να είναι πολύ καλά γνωστή η βιολογία και η οικολογία του είδους, να διερευνηθούν οι πιθανές αλληλεπιδράσεις με άλλα είδη, να επιλεγεί με πολύ προσοχή ο χώρος ένταξής του, να εκτιμηθεί η επίπτωση στον αρχικό πληθυσμό από τη σύλληψη των ατόμων που θα μεταφερθούν στον νέο χώρο ένταξης.

»Επίσης θα πρέπει να διερευνηθούν οι κοινωνικο-οικονομικές και νομικές παράμετροι, να έχει διασφαλιστεί η υγεία και ομαλή επανένταξη των ατόμων που απελευθερώνονται για να αποφευχθούν ασθένειες ή αποτυχία λόγω αυξημένου στρες, να οργανωθεί σύστημα παρακολούθησης των ατόμων που απελευθερώνονται και τέλος αλλά ουδόλως ήσσονος σημασίας να υπάρχει επαρκής ενημέρωση του τοπικού πληθυσμού για το εγχείρημα προκειμένου να διασφαλιστεί η συναίνεσή του» υπογραμμίζεται από την Ορνιθολογική Εταιρεία.

Και επειδή ακριβώς οι δυσκολίες είναι πολλές καμία περιβαλλοντική οργάνωση ή επιστημονικό ίδρυμα δεν έχει προβεί μέχρι στιγμής σε ενέργειες αυτού του τύπου στην Ελλάδα.

Αυτό που συμβαίνει είναι ότι η δασική υπηρεσία και οι κυνηγετικοί σύλλογοι επιχειρούν επαναεισαγωγές και ενδυναμώσεις πληθυσμών θηρευσίμων ειδών για τη χαρά του κυνηγιού, χρησιμοποιώντας εν προκειμένω τον όρο εμπλουτισμός.

Στις προσπάθειες όμως αυτές, όπως επισημαίνεται, υπάρχουν σοβαρές ελλείψεις καθώς δεν διενεργείται γενετικός έλεγχος και μελέτη της επίπτωσης στους άγριους πληθυσμούς.

Κανένα ενδιαφέρον δεν υπάρχει επίσης για το στάδιο εγκλιματισμού των ζώων που απελευθερώνονται στο φυσικό περιβάλλον.

Οι οικολόγοι απελευθερώνουν φίδια;

Το 2015 δεκαεπτά περιβαλλοντικές οργανώσεις (Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, Αρκτούρος, Greenpeace, Ανιμα, Δράση για την Αγρια Ζωή, Καλλιστώ, WWF, Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης κ.λπ.) απάντησαν στις αιτιάσεις περί ανεξέλεγκτων απελευθερώσεων διαφόρων ειδών από τους οικολόγους.

«Δυστυχώς το αστείο έχει πολύ σοβαρές και επικίνδυνες προεκτάσεις, αφού θέτει σε κίνδυνο την άγρια ζωή αλλά τελικά και τους ανθρώπους. Ορισμένοι θεωρούν πως αφού οι οικολόγοι παρεμβαίνουν έτσι αυθαίρετα στις φυσικές ισορροπίες, είναι δικό τους χρέος να επαναφέρουν την ισορροπία παίρνοντας τα όπλα και κυνηγώντας παράνομα. Αλλοι, πάλι, βρίσκουν δικαιολογία να πετούν δηλητηριασμένα δολώματα, μια εξολοκλήρου παράνομη πρακτική που μπορεί να θανατώσει πολύ περισσότερα ζώα από αυτά που στοχεύει εξοντώνοντας άδικα και αδιακρίτως όποιο ζώο φάει είτε τα ίδια τα δολώματα ή τα δηλητηριασμένα θύματα».

Αυτό που εντέλει διενεργείται είναι οι απελευθερώσεις, η επιστροφή δηλαδή πληγωμένων ζώων στη φύση.

«Τα περιστατικά αυτά όχι μόνο δεν γίνονται κρυφά αλλά αντίθετα διαφημίζονται για να ενημερωθεί ο κόσμος για συγκεκριμένους κινδύνους για την άγρια ζωή, όπως η λαθροθηρία ή τα τροχαία και για την ανάγκη διατήρησης σπάνιων και απειλούμενων ειδών. Οργανώνονται δε μετά από ενημέρωση και άδεια από το εκάστοτε τοπικό δασαρχείο…»

Κάθε κίνηση απελευθέρωσης, εμπλουτισμού κ.λπ. απαιτεί μελέτη των πιθανών κινδύνων για τις τοπικές ισορροπίες.

Οταν μια κίνηση δεν γίνει μελετημένα οι κίνδυνοι που εγκυμονεί είναι πολύ μεγαλύτεροι και μόνο όφελος δεν παρέχει στην αλυσίδα της ζωής, όπως περίτρανα αποδεικνύεται ακόμη μια φορά…

 

 

Η δικαστική διαιτησία προβάλλεται από τον Υπουργό ΠΕΝ κ. Σταθάκη ως ο μόνος τρόπος να δοθεί «μόνιμη λύση» στη διαφορά μεταξύ Ελληνικού Δημοσίου και «Ελληνικός Χρυσός». Η διαδικασία προβλέπεται να λήξει στις αρχές Απριλίου 2018, έχοντας ήδη πάρει δίμηνη παράταση από την αρχικώς προβλεπόμενη τρίμηνη διάρκεια.

Η διαφορά την οποία καλείται να «λύσει» το διαιτητικό δικαστήριο είναι αυτή που προέκυψε με τις από 5/6/2016 και 2/11/2016 αποφάσεις της αρμόδιας τεχνικής υπηρεσίας του ΥΠΕΝ, με υπογραφή του τότε Υπουργού Π. Σκουρλέτη. Είναι δηλαδή η, οριστική από πλευράς του Υπουργείου, απόρριψη της μεταλλουργικής μεθόδου της ακαριαίας τήξης η οποία είχε αδειοδοτηθεί περιβαλλοντικά το 2011. Είναι τελικά η παραβίαση του άρθρου 3 παρ. 2 της Σύμβασης που θέτει ως βασική υποχρέωση της εταιρείας την καθετοποίηση της παραγωγής μέσω της μεταλλουργίας χρυσού και η συνακόλουθη ακύρωση κάθε προοπτικής εσόδων του Δημοσίου από την καταστροφή που συντελείται στη Χαλκιδική. Αυτό και μόνο αυτό είναι αντικείμενο της διαιτησίας και όχι οι άλλες μονομερείς από την εταιρεία τροποποιήσεις του Επενδυτικού Σχεδίου στις Σκουριές, τα ζητήματα νομιμότητας και επικινδυνότητας του ΧΥΤΕΑ Κοκκινόλακκα και το πλήθος των παραβάσεων των περιβαλλοντικών όρων.

Χείρα βοηθείας στην Eldorado Gold

Η διαφορά που αφορά τη μεταλλουργία έχοντας ακολουθήσει τη νόμιμη πορεία, έχει ήδη παραπεμφθεί από την εταιρεία στο μόνο αρμόδιο όργανο, το Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ). Δεν υπήρχε κανένας λόγος να τεθεί το θέμα στην κρίση ενός άλλου σώματος –και μάλιστα ενός υποδεέστερου «ιδιωτικού» δικαστηρίου συμβιβασμών– εκτός εάν πρόθεση του κ. Σταθάκη ήταν να βγάλει την εταιρεία από το νομικό αδιέξοδο στο οποίο είχε περιέλθει, λόγω της δικής της κακής διαχείρισης. Η διαιτησία είναι μια ad hoc διαδικασία για να αποφευχθεί η νόμιμη οδός του ΣτΕ που προβλέπεται ότι θα έχει αρνητικό για την εταιρεία αποτέλεσμα, λόγω της αυστηρά τεχνικής φύσης του θέματος. Η απροθυμία του (πάντα φιλικού προς την εταιρεία) ΣτΕ να εκδικάσει τη συγκεκριμένη προσφυγή είναι παραπάνω από φανερή. Εδώ και ένα ολόκληρο χρόνο δεν έχει ορίσει ούτε την ημερομηνία συζήτησης, ενώ σε άλλες υποθέσεις της Ελληνικός Χρυσός έσπευδε να εκδώσει απόφαση μέσα σε ελάχιστους μήνες.

Η διαιτησία προβλέπεται να είναι μια κλειστή και αδιαφανής διαδικασία. Το δικόγραφο της διαιτησίας έδωσε στη δημοσιότητα όχι το Υπουργείο αλλά το «Παρατηρητήριο Μεταλλευτικών Δραστηριοτήτων» και από την ανάλυσή του ισχυροποιείται η άποψη ότι πρόκειται για ένα «στημένο παιχνίδι». Από το κείμενο έχουν ταχυδακτυλουργικά εξαφανιστεί οι δύο κρίσιμες για την υπόθεση αποφάσεις της Διοίκησης (αποφάσεις Σκουρλέτη) που περιέχουν την λεπτομερή τεχνική και νομική τεκμηρίωση των λόγων για τους οποίους η «καρδιά» της σύμβασης, η μεταλλουργία, δεν μπορεί να αδειοδοτηθεί και οι σχετικοί όροι της σύμβασης δεν τηρούνται. Ζητείται από το διαιτητικό δικαστήριο να αναγνωρίσει ότι υπάρχει «ipso facto» (αναπόφευκτη εκ των πραγμάτων) μονομερής τροποποίηση του Επενδυτικού Σχεδίου και παραβίαση της Σύμβασης εκ μέρους της εταιρείας, χωρίς όμως να δίνεται στο δικαστήριο η τεχνική βάση για να καταλήξει σε αυτήν την κρίση. Το ερώτημα είναι τόσο αδύναμο τεχνικά που φαίνεται να είναι φτιαγμένο για να καταρρεύσει. Και όχι μόνο να καταρρεύσει, αλλά και να οδηγήσει στην απαλλαγή της εταιρείας από τη σημαντικότερη υποχρέωσή της που, με δική της ευθύνη, δεν τήρησε.

Κερδισμένη η εταιρεία σε κάθε περίπτωση

Το Δημόσιο μπορεί να «κερδίσει» τη διαιτησία και να ακολουθήσει τροποποίηση της σύμβασης με αφαίρεση της υποχρέωσης κατασκευής μεταλλουργίας ή να τη «χάσει», να αποφανθεί δηλαδή το διαιτητικό δικαστήριο ότι όλα είναι καλά και δεν υπάρχει παραβίαση της σύμβασης. Με τη βοήθεια «κατάλληλα επιλεγμένων» (και με το κατάλληλο κίνητρο) τεχνικών πραγματογνωμόνων, οι διαιτητές θα μπορούσαν να οδηγηθούν στην κρίση ότι η ακαριαία τήξη είναι τεχνικά εφαρμόσιμη και ασφαλής όπως εγκρίθηκε περιβαλλοντικά – παρά το ότι κατά την αρμόδια τεχνική υπηρεσία του Δημοσίου δεν είναι. Και ότι μια μονάδα μεταλλουργίας στην οποία θα πτητικοποιούνται ετησίως 20.000 τόνοι του τοξικότατου στοιχείου αρσενικού (παγκόσμιο ρεκόρ έκθεσης της δημόσιας υγείας σε κίνδυνο) μπορεί να λειτουργήσει με ασφάλεια στη Χαλκιδική, ενώ παρόμοιας επικινδυνότητας μονάδα δεν λειτουργεί πουθενά στον κόσμο. Έτσι η μεταλλουργία απλά θα στοιχειώσει στα συρτάρια του ΥΠΕΝ, αφού μια μη εφαρμόσιμη τεχνολογία δεν μπορεί να γίνει με δικαστική απόφαση εφαρμόσιμη.

Και στις δύο περιπτώσεις η εταιρεία φαίνεται να πετυχαίνει το στόχο της: τη συνέχιση μιας κουτσουρεμένης «επένδυσης» χωρίς το βασικότερο κομμάτι της, από το οποίο αποκλειστικά εξαρτάται το δημόσιο όφελος: τη μεταλλουργία. Το Δημόσιο δεν θα πάρει ούτε ένα ευρώ και η Χαλκιδική θα καταλήξει με εκατοντάδες εκατομμύρια τόνους επικίνδυνων αποβλήτων και ένα ρημαγμένο περιβάλλον. Η Ελληνικός Χρυσός κατάφερε να κάνει το παιχνίδι «κορώνα κερδίζω, γράμματα χάνεις». Μοιάζει να είναι η πρώτη στα χρονικά περίπτωση διαιτησίας στην οποία εκείνος που την προκαλεί έχει και σχεδόν όλες τις πιθανότητες να χάσει. Και δεν θα φταίνε γι’ αυτό κυρίως οι διαιτητές αλλά οι συγγραφείς του κειμένου της, γιατί το παιχνίδι φαίνεται να έχει συμφωνηθεί ήδη από τα αποδυτήρια.

Οι άνθρωποι του Σταθάκη

Υπενθυμίζεται ότι το προσχέδιο της διαιτησίας έχει συντάξει το δικηγορικό γραφείο του κ. Δρυλλεράκη, γνωστού για τη σχέση του με τα Μεταλλεία Κασσάνδρας καθώς ήταν μέλος του ΔΣ της προηγούμενης εκμεταλλεύτριας εταιρείας και συνάδελφος των σημερινών ανώτατων στελεχών της Ελληνικός Χρυσός. Επιδιαιτητής στο τριμελές διαιτητικό δικαστήριο –και προφανώς αυτός που θα κρίνει το τελικό αποτέλεσμα– έχει οριστεί ο κ. Κωνσταντίνος Μενουδάκος, που ήταν πρόεδρος του ΣτΕ το 2013 όταν κρίθηκαν οι προσφυγές των κατοίκων κατά της ΚΥΑ έγκρισης περιβαλλοντικών όρων της Ελληνικός Χρυσός. Ο κ. Μενουδάκος είναι γνώστης της απάτης με την ακαριαία τήξη από τον Ιανουάριο 2013, διότι το ζήτημα του εκτέθηκε αναλυτικά από επιτροπή κατοίκων της Χαλκιδικής που τον επισκέφθηκε. Κατόπιν δικής του προτροπής, το αναλυτικό υπόμνημα με τα στοιχεία κατατέθηκε στην εισηγήτρια σύμβουλο της υπόθεσης, κα Σακελλαροπούλου. Εν τέλει το ΣτΕ αγνόησε την έλλειψη τεκμηρίωσης της μεταλλουργικής μεθόδου της οποίας έλαβε γνώση αν και εκπρόθεσμα και δεν ακύρωσε την ΚΥΑ που ήταν προϊόν εξαπάτησης του Δημοσίου από την εταιρεία. Έτσι βρισκόμαστε 5 χρόνια μετά να συζητάμε το ίδιο ακριβώς ζήτημα σε ένα διαιτητικό δικαστήριο, με αρνητικούς όρους για το Δημόσιο και με τα έργα της εταιρείας να έχουν προχωρήσει και σχεδόν ολοκληρωθεί. Στη διαιτησία λοιπόν που ήταν προσωπική επιλογή του κ. Σταθάκη, οι κατάλληλοι άνθρωποι μπήκαν στις κατάλληλες θέσεις.

Αυτογκόλ της Ελληνικός Χρυσός;

Μέχρι πριν από λίγες μέρες το σενάριο όπου το Δημόσιο χάνει τη διαιτησία, φαινόταν να είναι και το επικρατέστερο. Αυτό μέχρι την προβολή του ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ1 «Άγια Σκουριά» στις 29 Νοεμβρίου 2017. Εκεί ο διευθύνων σύμβουλος της Ελληνικός Χρυσός, Δημήτρης Δημητριάδης, αναγκάστηκε να παραδεχθεί ότι δεν υπάρχει στον κόσμο άλλο εργοστάσιο μεταλλουργίας σαν αυτό που υποτίθεται ότι θα φτιάξει η εταιρεία του στη Χαλκιδική και ότι η εφαρμογή της ακαριαίας τήξης σε πυρίτες δεν είναι στην πραγματικότητα τίποτα περισσότερο από μια «πατέντα». Με τις δηλώσεις του ο κ. Δημητριάδης σημείωσε ένα μεγαλοπρεπέστατο αυτογκόλ και η πιθανότητα η διαιτησία να βεβαιώσει την παραβίαση της σύμβασης φαίνεται πλέον αρκετά πιθανή.

Το τι θα συμβεί από εκεί και πέρα δεν είναι υπόθεση του διαιτητικού δικαστηρίου αλλά κυβερνητική απόφαση. Η θετικότερη για το δημόσιο συμφέρον και τον τόπο επιλογή είναι η δυνατότητα που δίνει το άρθρο 4 της σύμβασης: αναστροφή της μεταβίβασης, επαναφορά του συνόλου των περιουσιακών στοιχείων των Μεταλλείων Κασσάνδρας στην ιδιοκτησία του Δημοσίου και απαίτηση αποζημιώσεων λόγω υπαιτιότητας της Ελληνικός Χρυσός. Στη συνέχεια επανεξέταση της συνολικής αναπτυξιακής προοπτικής της ανατολικής Χαλκιδικής από μηδενική βάση και με κριτήρια αειφορίας ώστε να κλείσει μια για πάντα αυτή η πληγή. Αλλά τίποτα αυτά δεν φαίνεται να είναι στον ορίζοντα επιλογών της παρούσας κυβέρνησης.

ΠΗΓΗ: antigoldgr.org

«Υπάρχει… θα σας έλεγα… αυτό που γίνεται τώρα στη Ναμίμπια κάτω, το Tsumeb smelter, αλλά εκεί είναι περισσότερο χαλκού ενώ εμείς επεξξεργαζόμαστε συμπυκνωματα πυριτη»

Αυτό είναι που κατάφερε να αρθρώσει μετά από 17 ολόκληρα δευτερόλεπτα σιωπής ο διευθύνων σύμβουλος της Ελληνικός Χρυσός, όταν η δημοσιογράφος Μαρίνα Δεμερτζιάν του ζήτησε να κατονομάσει ΕΝA εργοστάσιο ακαριαίας τήξης στον κόσμο που να επεξεργάζεται συμπυκνώματα με υψηλό αρσενικό, όπως της Ολυμπιάδας (>8%).

Μα, το Τσουμέμπ βρήκε;

Εγκαταλείφθηκαν λοιπόν όλα τα ωραία πλην παραπλανητικά παραδείγματα εργοστασίων μεταλλουργίας σε Ευρωπαϊκές και αναπτυγμένες χώρες όπως η Γερμανία και η Σουηδία που μας αράδιαζε η Ελληνικός Χρυσός από το 2011. Αυτά, μαζί με το χαρακτηρισμό «state of the art» για την καθαρά πειραματική εφαρμογή του flash smelting σε πυρίτες, η εταιρεία κατάφερε να τα περάσει μέσα στην απόφαση 1492/2013 του ΣτΕ  για να την έχει και να την επικαλείται σαν «αποδεικτικό νομιμότητας» παρ’οτι όλα αποδείχθηκαν ψευδή. Το μόνο εργοστάσιο που απέμεινε να μοιάζει ΚΑΠΩΣ με αυτό που υποτίθεται οτι θα φτιάξει εδώ είναι το Τσουμέμπ στη Ναμίμπια, αν και εκείνο είναι πυρομεταλλουργία χαλκού ενώ η Ελληνικός Χρυσός θα κάνει την παγκόσμια πρωτοτυπία της πυρομεταλλουργίας με αρσενοπυρίτη. Το Τσουμέμπ,ίσως η πιο βρώμικη μεταλλουργία χαλκού στον κόσμο. Λαμπρά!

Επιτέλους λοιπόν, έχουμε ένα συγκεκριμένο παράδειγμα/πρότυπο δια στόματος διευθύνοντος συμβούλου και δεν έχουμε παρά να κοιτάξουμε στο Τσουμέμπ για να δούμε πώς θα είναι το μέλλον της Χαλκιδικής με τη μεταλλουργία της Ελληνικός χρυσός. Και δυστυχώς  τα πράγματα είναι πιο τρομακτικά από ο,τι οι περισσότεροι μπορούσαν να φανταστούν.

Μεταλλουργική επεξεργασία «βρώμικων» συμπυκνωμάτων

Το Τσουμέμπ στη Ναμίμπια είναι ένα παλιό (αρχές δεκαετίας 1960) εργοστάσιο τήξης, που κατασκευάστηκε για να επεξεργαστεί τα συμπυκνώματα χαλκού και μολύβδου από το ομώνυμο (και περιώνυμο) πολυμεταλλικό κοίτασμα της περιοχής. Από το 2009 και ενώ το μεταλλείο είχε παψει να λειτουργεί, το εργοστάσιο μεταλλουργίας προσανατολίστηκε στο να επεξεργάζεται «βρώμικα» συμπυκνώματα χαλκού, δηλαδή με υψηλές περιεκτικότητες ανεπιθύμητων τοξικών στοιχείων όπως αρσενικό. Δεν είναι πολλά, δύο-τρία σε όλο τον κόσμο, τα εργοστάσια που δέχονται να επεξεργαστούν αυτά τα συμπυκνώματα και χρεώνουν ακριβά τις υπηρεσίες τους γιατί είναι τέραστιο το κόστος στο περιβάλλον και την ανθρώπινη υγεία.

Στο Τσουμέμπ άρχισε να πηγαίνει για επεξεργασία το υψηλού αρσενικού συμπύκνωμα χαλκού από το Chelopech της Βουλγαρίας, αφού το 1990 απαγορεύθηκε με νόμο η επεξεργασία του οπουδήποτε στη Βουλγαρία. Πριν το 1990, η επεξεργασία του συγκεκριμένου συμπυκνώματος γινόταν στην πυρομεταλλουργία του Πίρντοπ, μέχρι που εξ’αιτίας του αρσενικού δηλητηριάστηκε όλη η περιοχή και προκλήθηκε ανυπολόγιστη περιβαλλοντική καταστροφή. Το συμπύκνωμα του Chelopech έχει περίπου 5% αρσενικό, ενώ το μίγμα Ολυμπιάδας-Σκουριών που θα τροφοδοτήσει τη μεταλλουργία Μαντέμ Λάκκου θα έχει πάνω από 8%. Στο Πίρντοπ έγιναν κατά την τελευταία δεκαετία σημαντικές επενδύσεις εκσυγχρονισμού και πλέον εφαρμόζεται εκεί η μέθοδος της ακαριαίας τήξης της  Οutotec. Ωστόσο η απαγόρευση επεξεργασίας του αρσενικούχου συμπυκνώματος του Chelopech  παρέμεινε και διατηρείται μέχρι σήμερα.  (Θυμίζουμε οτι το Πίρντοπ ήταν ένα από παραδείγματα που ψευδώς είχε παραθέσει η Ελληνικός Χρυσός ως «flash smelting με υψηλό αρσενικό» τον καιρό που ακόμα νόμιζε οτι τρώμε κουτόχορτο).

Η «λύση» που βρήκε η ιδιοκτήρια του Chelopech, η Καναδική Dundee Precious Metals (DMΡ), ήταν να στείλει το βρώμικο συμπύκνωμα στην Αφρική όπου οι περιβαλλοντικοί κανονισμοί είναι πιο χαλαροί και η ανθρώπινη ζωή «φτηνή». Το 2010 η Dundee αγόρασε το εργοστάσιο στο Τσουμέμπ, αφού συναντούσε συνεχιζόμενη άρνηση να επεξεργαστεί το συμπύκνωμα στη Βουλγαρία.

Επιπτώσεις στην υγεία

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: Επιπτώσεις του αρσενικού σε εργαζομένους στο εργοστάσιο μεταλλουργίας στο Tsumeb της Ναμίμπια (πηγή)

Περιβαλλοντικά προβλήματα από την αέρια ρύπανση του εργοστασίου, κυρίως με αρσενικό και διοξείδιο του θείου,  υπήρχαν από παλιά στο Τσουμέμπ αλλά πλέον, από το 2009, επεξεργαζόταν συμπυκνώματα με υπερδιπλάσια περιεκτικότητα σε αρσενικό. Από το 2011 οι εργαζόμενοι του εργοστασίου άρχισαν να παραπονούνται για δερματικές ασθένειες και καρκίνους λόγω των εκπομπών αρσενικού. Οι υπεύθυνοι του εργοστασίου αρνήθηκαν ότι οι ασθένειες οφειλόταν στο εργοστάσιο και αρνήθηκαν να τους αποζημιώσουν. Όμως 91 εργάτες που εξετάστηκαν βρέθηκαν να έχουν υποστεί δηλητηρίαση από αρσενικό ενώ άλλη μελέτη βρήκε 200 κατοίκους της γειτονικής πόλης Grootfontei να έχουν υψηλά επίπεδα αρσενικού στον οργανισμό.

Παρά το γεγονός οτι το εργοστάσιο είναι σημαντικός εργοδότης στην περιοχή, oι ντόπιοι έπεισαν την κυβέρνηση να διεξάγει έρευνα στις επιπτώσεις του εργοστασίου μεταλλουργίας στην υγεία και το περιβάλλον. Τα πρώτα αποτελέσματα που έγιναν γνωστά το 2012 υπέδειξαν σαφώς τα Βουλγαρικά αρσενικούχα συμπυκνώματα ως υπεύθυνα για τα προβλήματα υγείας στην περιοχή και η κυβέρνηση διέταξε την εταιρεία να προβεί σε τεχνολογικές βελτιώσεις και να μειώσει στο μισό την εισαγωγή των Βουλγαρικών συμπυκνωμάτων.

Κατά την προκαταρκτική έρευνα που δημοσιεύτηκε τον Αύγουστο 2013: «Οι συγκεντρώσεις αρσενικού στα ούρα που ανιχνεύθηκαν επιβεβεβαιώνουν ευρεία υπερ-έκθεση (σ.σ. σε αρσενικό) στο εργοστάσιο», πολύ πάνω από τα όρια ασφαλούς έκθεσης που θέτουν οι διεθνείς οργανισμοί υγείας. Από τους 1082 υπαλλήλους του εργοστασίου που εξετάστηκαν, το 69% βρέθηκε να έχει αρσενικό στα ούρα που ξεπερνούσε τα 100 μg/g (μικρογραμμάρια ανά γραμμάριο κρεατινίνης) ενώ ορισμένοι έφταναν και τα 1.357 μg/g, με όριο τα 50 μg/g. Το 2014, ανακοινώνοντας τα τελικά συμπεράσματα της κυβερνητικής έρευνας, ο Υπουργός Περιβάλλοντος δήλωσε:

“Η έρευνα κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το εργοστάσιο πυρομεταλλουργίας πραγματικά επηρέαζε αρνητικά την υγεία των εργαζόμενων σε αυτό, της κοινότητας και του περιβάλλοντος”.

Η αναβάθμιση του εργοστασίου στην οποία προχώρησε η Dundee περιλάμβανε νέο εργοστάσιο οξυγόνου και εργοστάσιο θειϊκού οξέος. Η αέρια ρύπανση μειώθηκε, αλλά επίσης διπλασίαστηκε η παραγωγική δυναμικότητα του εργοστασίου. Σήμερα από το Chelopech προέρχεται περίπου το 50% της τροφοδοσίας της μεταλλουργίας του Τσουμεμπ. Στα τοπικά μέσα ενημέρωσης η εταιρεία ισχυρίζεται οτι μείωσε την έκθεση σε εισπνεύσιμο αρσενικό στο μισό το 2014, αλλά οι ισχυρισμοί δεν τεκμηριώνονται από έγγραφα διαθέσιμα στο κοινό ούτε βέβαια από νέους υγειονομικούς ελέγχους. Ακόμα και το μισό από τις προηγούμενες εκπομπές είναι βέβαια εξαιρετικά υψηλό και δεν θα έπρεπε να είναι αποδεκτό πουθενά (αλλά «πρώτα δουλειά, μετά υγεία»;).

Σωρεύοντας την τοξική ρύπανση

Παλαιότερα υπήρχε διεθνής αγορά για το τριοξείδιο του αρσενικού που προκύπτει ως παραπροϊόν-απόβλητο της παραγωγής χαλκού, διότι χρησιμοποιούνταν ως εντομοκτόνο και συντηρητικό ξύλου. Πλέον Ευρώπη και ΗΠΑ το έχουν απαγορεύσει λόγω της μεγάλης του τοξικότητας, πράγμα που οδήγησε αρκετά εργοστάσια μεταλλουργίας να κλείσουν (ενώ η Σουηδική Boliden βρήκε άλλη «λύση», να το εξάγει στη Χιλή).  Η Dundee καταφέρνει να πουλάει μικρές ποσότητες στη Νότια Αφρική και τη Μαλαισία και αποθηκεύει το υπόλοιπο σε ένα χώρο απόθεσης τοξικών αποβλήτων λίγο έξω από την πόλη.

Ο χώρος είναι αυτό που βλέπετε στις φωτογραφίες: Τριοξείδιο του αρσενικού σε σακιά από ζάχαρη (ναι, ζάχαρη), πολλά από αυτά σκισμένα, αραδιασμένα και στοιβαγμένα και εκτεθειμένο στα στοιχεία της φύσης, σε ένα χώρο που δεν φαίνεται να τηρεί οποιαδήποτε προδιαγραφή ασφαλείας. Ας σημειωθεί οτι ακόμα και μικρές ποσότητες τριοξειδίου του αρσενικού μπορεί να προκαλέσουν πολλαπλή οργανική ανεπάρκεια και θάνατο.

Αν η Ελληνικός Χρυσός λοιπόν σχεδιάζει να γίνουμε Ναμίμπια, δηλαδή να φτιάξει στο Μαντέμ Λάκκο ένα εργοστάσιο σαν το Τσουμέμπ που θα δέχεται να επεξεργαστεί όλα τα βρώμικα συμπυκνώματα του κόσμου, είναι σίγουρο οτι θα έχει πολλή «πελατεία». Είναι πάρα πολλές (και όλο και περισσότερες) οι μεταλλευτικές εταιρείες που παράγουν συμπυκνώματα χαλκού με τόσο αρσενικό που δεν τα δέχονται στα συμβατικά «καθαρά» εργοστάσια μεταλλουργίας χαλκού. Eπιπλέον, το εργοστάσιο του Μαντέμ Λάκκου θα είναι το μοναδικό στον κόσμο που θα επεξεργάζεται αρσενοπυρίτες, με όλα τα προβλήματα που αυτό συνεπάγεται. Δεν είναι μόνον οι τεράστιοι όγκοι των τοξικότατων αέριων αρσενικού που Ελληνικός Χρυσός απέτυχε να αποδείξει οτι μπορεί να διαχειριστεί με ασφάλεια ώστε να μην δηλητηριαστεί η περιοχή. Είναι και οι εκατοντάδες χιλιάδες τόνοι τριοξειδίου του αρσενικού που κανείς δεν θα αγοράσει και θα μας μείνουν αμανάτι για να μπαζώσουμε κάποιο ρέμα.

Αλλά αυτά είναι ψιλά γράμματα όταν υπάρχει η δέσμευση της πολιτείας για «ανάπτυξη» και διευκόλυνση των επενδύσεων. Ιδού λοιπόν πεδίον δόξης λαμπρόν για την Ελληνικός Χρυσός και τη ΒΑ Χαλκιδική: να γίνουμε η χωματερή του αρσενικού που όλος ο κόσμος προσπαθεί να ξεφορτωθεί. Είμαστε σοβαροί;

Εισήγηση του ομότιμου καθηγητή γεωλογίας ΑΠΘ κ. Σαράντη Δημητριάδη στις εκδηλώσεις ενημέρωσης για την εκμετάλλευση υδρογονανθράκων στην Ήπειρο που έγιναν σε Ζαγόρι και Ζίτσα στις 9 και 10 Δεκεμβρίου 2017. Τις δύο εκδηλώσεις παρακολούθησαν περίπου 400 άτομα.

Δεν υπάρχει καμιά αμφισβήτηση πως το πολυτιμότερο κεφάλαιο της Ηπείρου είναι η φυσιογνωμία της. Το μοναδικό της φυσικό περιβάλλον και η εξίσου μοναδική και ζηλευτή πολιτιστική της ταυτότητα. Αυτά τα δύο σε συνδυασμό την αναδεικνύουν, την κάνουν ξεχωριστή, μοναδική σχεδόν, και θα πρέπει αλώβητα μαζί τα δυο να αποτελούν την αδιαπραγμάτευτη βάση της σημερινής και μελλοντικής της εξέλιξης.

Αυτά εξάλλου διαμόρφωσαν με τους αιώνες και τους ανθρώπους της και τους έκαναν ξεχωριστούς. Τίποτα δεν χαρίστηκε στους ηπειρώτες πέρα από το επιβλητικό σκληρό τοπίο, τα υπέροχα δάση, τον καθαρό της αέρα, το καθαρό και άφθονο νερό και την ικανότητά τους να αποτιμούν τις υλικές αξίες με τη σοφία που χαρίζει το κοίταγμα του κόσμου από τα κορφοβούνια του τόπου τους. Όλα τ’ άλλα τα κέρδισαν με μακρόχρονο, συλλογικό και πάρα πολύ μόχθο. Αυτά όλα, τα χαρισμένα από τη φύση και τα αποκτημένα με μόχθο γενιών και γενιών είναι η κληρονομιά των ηπειρωτών που πρέπει να τη διαφυλάξουν ως μοναδική παρακαταθήκη. Και πάνω στην παρακαταθήκη αυτή να συνεχίσουν χτίζοντας και το μέλλον τους.

Σήμερα η Ήπειρος αντιμετωπίζει μια σημαντικότατη πρόκληση. Την προοπτική (όχι ακόμα βεβαιότητα) να μετατραπεί σε πετρελαιοπαραγωγό περιοχή. Πράγμα που ασφαλώς και θα επηρεάσει δραματικά τη φυσιογνωμία της. Κάποιοι θα σας πουν προς το καλύτερο, άλλοι θα εκτιμήσουν προς το χειρότερο.

Η εξόρυξη υδρογονανθράκων στην Ήπειρο προτείνεται όταν η ήδη επελαύνουσα κλιματική αλλαγή επιβάλλει σε παγκόσμια κλίμακα την όσο το δυνατόν ταχύτερη απεξάρτησή μας από τη χρήση ορυκτών καυσίμων. Εδώ λοιπόν, στην Ήπειρο, προτείνεται ακριβώς τώρα η εξόρυξη αυτού από το οποίο όλη η ανθρωπότητα προσπαθεί να απεξαρτηθεί. Το πρώτο που πρέπει να αναρωτηθούμε λοιπόν είναι αν κάτι τέτοιο μπορεί να θεωρηθεί εκσυγχρονισμός ή αναχρονισμός. Και το δεύτερο αν η εξόρυξη των υδρογονανθράκων στην Ήπειρο θα συμβάλλει και θα εκτοξεύσει την ανάπτυξή της ή μήπως θα αποτελέσει πλήγμα στις ήδη υπάρχουσες, που δεν είναι λίγες ούτε ασήμαντες, αναπτυξιακές της προοπτικές.

Όσοι προωθούν και υποστηρίζουν την υλοποίηση των εξορύξεων υδρογονανθράκων καθησυχάζουν τις εύλογες ανησυχίες των ηπειρωτών υποστηρίζοντας ότι οι όποιες αρνητικές περιβαλλοντικές και κοινωνικές συνέπειες της αναπότρεπτης που θα υπάρξει μετατροπής της φυσιογνωμίας της Ηπείρου θα είναι ήπιες και απολύτως αναστρέψιμες ύστερα από 30 με 40 χρόνια. Πως επίσης «τα πάντα θα γίνουν σε πλήρη συμμόρφωση με την περιβαλλοντική νομοθεσία και θα τηρηθούν απαρέγκλιτα οι εθνικοί και διεθνείς κανονισμοί -σύμφωνα με τους κανόνες Επιστήμης και Τέχνης Έρευνας» (αυτά όλα δηλαδή που θα τα βρείτε γραμμένα απαράλλακτα σε όλες τις μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων που εκπονούνται για περιπτώσεις ανάλογες με τη δική σας).

Οι δεύτεροι επισημαίνουν τις πολλές και σημαντικές αρνητικές περιβαλλοντικές και κοινωνικές συνέπειες που θα προκαλέσει μια τέτοιας φύσης και έκτασης στροφή στις παραγωγικές και αναπτυξιακές προτεραιότητες της Ηπείρου.

Και εσείς, οι απλοί πολίτες, χωρίς να έχετε σχεδόν καθόλου ενημερωθεί για τα σχεδιαζόμενα από τους αρμόδιους προς τούτο φορείς και μάλιστα με τον τρόπο και την πληρότητα που η κοινοτική και εθνική μας νομοθεσία επιβάλλει -όπως διαπιστώνω από κάποιες πρώτες μου εδώ επαφές και συζητήσεις- καλείστε να κρίνετε αν η εξόρυξη υδρογονανθράκων είναι για το καλό το δικό σας και του τόπου σας ή όχι.

Προσωπικά ήρθα εδώ ανταποκρινόμενος σε πρόσκλησή σας. Και να δηλώσω απ’ την αρχή πως δεν ήρθα για να σας καθησυχάσω. Αυτό φαντάζομαι το κάνουν άλλοι που αυτή είναι η δουλειά τους (και αν δεν το έκαναν ήδη, σύντομα θα σπεύσουν τώρα να το κάνουν). Αλλά ούτε και ήρθα για να σας πω ψέματα διαστρέφοντας δεδομένα και μεγεθύνοντας υπέρμετρα τις αναπόφευκτα αναμενόμενες αρνητικές πραγματικότητες. Απλά θα τις επισημάνω όπως εγώ τις αντιλαμβάνομαι και εκτιμώ, με βάση τα αναφερόμενα στη Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων και στο Σχέδιο Δράσης της σύμπραξης των εταιρειών στις οποίες χορηγήθηκε ήδη η άδεια έρευνας και εξόρυξης υδρογονανθράκων στον τόπο σας. Δικό σας είναι μετά το καθήκον να βάλετε τα πράγματα στο ζύγι και να πάρετε τις δικές σας αποφάσεις. Μην ξεχνώντας βέβαια πως οι περισσότεροι που θα μοιραστούν τα όποια τυχόν κέρδη από την μετατροπή της Ηπείρου σε πετρελαιοπαραγωγό περιοχή δεν θα είναι ηπειρώτες, τις όποιες όμως αρνητικές συνέπειες από μια τέτοια μετάλλαξη της Ηπείρου θα τις φορτωθούν αποκλειστικά οι ηπειρώτες, εσείς, και ο τόπος τους, ο δικός σας τόπος.

Το στάδιο στο οποίο βρίσκεται η υπόθεσή σας είναι πέραν της στάθμισης της μηδενικής λύσης, της μη πραγματοποίησης δηλαδή της εξόρυξης και κατά συνέπεια και της σχετικής έρευνας. Της μηδενικής λύσης που πάντοτε (υποτίθεται πως) εξετάζεται στις περιβαλλοντικές μελέτες και πάντοτε, χωρίς καμία εξαίρεση, κρίνεται από τους συντάκτες των σχετικών μελετών πως δεν είναι η πιο συμφέρουσα λύση. Να πω εδώ πως προσωπικά απορώ γιατί στις μελέτες αυτές μπαίνουν στον κόπο και κάνουν πως τάχα την εξετάζουν και αυτήν ως ενδεχόμενο. Αφού πάντοτε χωρίς εξαίρεση την απορρίπτουν. Επιστρατεύοντας δε ενίοτε και αστεία επιχειρήματα, όπως στην ΣΜΠΕ που αφορά την περίπτωσή σας όπου μεταξύ άλλων υπάρχει και το επιχείρημα πως αν οι εξορύξεις υδρογονανθράκων δεν υλοποιηθούν θα υπάρξει στον τόπο σας αύξηση του αλκοολισμού και των ψυχικών ασθενειών!! Θέλουν με άλλα λόγια να σας κάνουν να πιστέψετε ότι για να αποτραπεί μια αύξηση του αλκοολισμού και των ψυχικών ασθενειών στον τόπο σας πρέπει οπωσδήποτε να βρεθούν υδρογονάνθρακες και να εξορυχθούν. Και ότι εκεί που παρατηρούνται τέτοιες αυξήσεις στον αλκοολισμό και τις ψυχικές ασθένειες είναι γιατί δεν γίνονται εξορύξεις υδρογονανθράκων.

Αυτοί, η σύμπραξη των εταιρειών και το αρμόδιο υπουργείο, που σας βεβαιώνουν για «την απαρέγκλιτη τήρηση των εθνικών και διεθνών κανονισμών» είναι ακριβώς εκείνοι που παρέλειψαν με απαράδεκτο τρόπο κάτι πολύ βασικό που οι εθνικοί και διεθνείς κανονισμοί επιβάλλουν σε τέτοιες περιπτώσεις: την εκτενή και σύμφωνα με τους κανονισμούς αυτούς διαβούλευση με την τοπική κοινωνία που έπρεπε να έχει προηγηθεί σε πολύ προηγούμενο στάδιο, όταν δεν είχε ακόμα ληφθεί καμία οριστική απόφαση και όταν όλα τα ενδεχόμενα ήταν ακόμα ανοικτά. Η δε γνώμη του «κοινού», όλων των πολιτών δηλαδή της τοπικής κοινωνίας, μετά από μια τέτοια εκτενή διαβούλευση θα έπρεπε να είναι βαρύνουσα στη λήψη της όποιας απόφασης. Και έτσι, χωρίς καμία πληροφόρηση, βρίσκεστε τώρα στο στάδιο έναρξης της υλοποίησης της πρώτης φάσης του Περιβαλλοντικού Σχεδίου Δράσης της αναδόχου εταιρείας που ανέλαβε το έργο. Στην πρώτη αυτή φάση θα επικεντρωθώ κατ’ αρχήν στη συνέχεια για δύο λόγους. Πρώτον επειδή για τη φάση αυτή υπάρχουν ποσοτικά στοιχεία εκτίμησης του περιβαλλοντικού και κοινωνικού της αποτυπώματος από την εταιρεία και δεύτερο γιατί η όποια πιθανότητα αναστροφής της κατάστασης και ακύρωσης των σχεδίων εξόρυξης σχεδόν μηδενίζεται αν η πρώτη φάση ολοκληρωθεί και υπάρξει προχώρηση στη δεύτερη φάση, εκείνη δηλαδή της βαθιάς γεώτρησης και στην τρίτη, εκείνη της δεύτερης βαθειάς γεώτρησης. Οπότε τότε μόνο η πλήρης αποτυχία των γεωτρήσεων αυτών να φτάσουν σε απολήψιμο κοίτασμα υδρογονανθράκων -κάτι που δεν αποκλείεται βέβαια- θα είναι ο παράγοντας που θα συντελέσει στην αποχώρηση της εταιρείας και σε ακύρωση των σχεδίων της. Τότε όμως θα έχουν ήδη επισυμβεί σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον και αυτό θα είναι και το μόνο που θα έχει μείνει από όλη αυτή την ιστορία. Και βέβαια, για όσους έχουν λόγους να ανησυχούν σοβαρά, δε νομίζω πως αρκούν οι προσευχές και η αναμονή μιας τελικής αποτυχίας του εγχειρήματος ύστερα από κάποια χρόνια.

Τι αναμένεται να γίνει κατά τη φάση των σεισμικών ερευνών.

Σύμφωνα με το Πρόγραμμα Χερσαίας Σεισμικής Έρευνας θα υπάρξει δισδιάστατη σεισμική διερεύνηση σε κάναβο γραμμών συνολικού μήκους 575,5 km. Ο κάναβος επί του οποίου θα γίνουν οι σεισμικές έρευνες καλύπτει το μέγιστο του νομού Ιωαννίνων και μεγάλο μέρος του νομού Θεσπρωτίας. Κατά την εταιρεία η έκταση που θα θιγεί από τη σεισμική έρευνα είναι μόνο το 0.046 % της όλης αδειοδοτημένης για έρευνα έκτασης. Μια ματιά εν τούτοις στην εικόνα 5.1-1 του Περιβαλλοντικού Σχεδίου Δράσης δείχνει την ευρύτητα της χωρικής κατάληψης από τα 575,5 km του κάναβου των σεισμικών γραμμών, βρίσκω δε εξωπραγματική την παραδοχή πως η όποια επέμβαση στον περιβάλλοντα χώρο κάθε σεισμικής γραμμής θα περιοριστεί στο 1,5 μέτρα εκατέρωθέν της.

Τον κάναβο των σεισμικών ερευνών αποτελούν 7 γραμμές με διεύθυνση ΒΔ-ΝΑ και 8 γραμμές με διεύθυνση ΒΑ-ΝΔ. Η βραχύτερη από αυτές τις γραμμές έχει μήκος 24 km και η μεγαλύτερη 58 km.

Οι σεισμικές έρευνες θα γίνουν με σειρές γεωτρήσεων επί του εδάφους κατά μήκος κάθε γραμμής του κάναβου όπου θα τοποθετηθούν εκρηκτικά. Οι αποστάσεις μεταξύ δύο διαδοχικών τέτοιων γεωτρήσεων θα είναι κατά μέσο όρο 50 μέτρα (από 25 έως 100 μέτρα). Με δεδομένο ότι το συνολικό μήκος των γραμμών του κάναβου είναι 575,5 km, ο συνολικός αριθμός των γεωτρήσεων που θα απαιτηθούν για την γέμισή τους με εκρηκτικά θα είναι 11.482 (575.500 / 50 = 11.510 – 28 = 11.482). Το 28 είναι το μισό του 56 που είναι ο αριθμός των σημείων τομής μεταξύ των γραμμών με τις διαφορετικές κατευθύνσεις (7 x 8 = 56 /2 = 28). Στο Περιβαλλοντικό Σχέδιο Δράσης της εταιρείας οι αριθμοί αυτοί είναι λίγο διαφορετικοί (11.500 και 38 αντίστοιχα) και αυτοί πρέπει να ληφθούν τελικά υπόψη.

Σε κάθε μία από τις 11.500 γεωτρήσεις (που θα έχουν βάθος 10 μέτρα) θα χρησιμοποιηθούν για γέμισμα της κάθε μιας 8 κιλά εκρηκτικών. Στις υπόλοιπες 38 βαθύτερες γεωτρήσεις (βάθους 20 μέτρων), οι οποίες αντιστοιχούν στις διασταυρώσεις των γραμμών του κάναβου, θα χρησιμοποιηθούν για γέμισμα της κάθε μιας 14 κιλά εκρηκτικών.

Κατά τη διάρκεια κάθε ημέρας θα γίνονται οι εργασίες αποψίλωσης γύρω από τα σημεία των γεωτρήσεων, η ανόρυξη των γεωτρήσεων με επί τόπου μεταφερόμενα γεωτρύπανα και το γέμισμά τους με εκρηκτικά. Με το πέρας της κάθε ημέρας εργασίας και με μόνους απομένοντες επί τόπου τους υπεύθυνους για αυτό το έργο θα γίνονται οι εκρήξεις.

Εντός του Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου και εντός των άλλων προστατευόμενων περιοχών όλες οι μεταφορές προσωπικού, εξοπλισμού και εκρηκτικών θα γίνονται οδικώς. Είναι αναμενόμενο επομένως πως θα υπάρξει ανάγκη επέκτασης και πιθανώς διαπλάτυνσης του εντός των περιοχών αυτών οδικού δικτύου και νέων συνδέσεών του με το επαρχιακό οδικό δίκτυο.

Εκτός του Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου και των άλλων προστατευόμενων περιοχών, όλες οι μετακινήσεις προσωπικού και εξοπλισμού θα γίνονται με ελικόπτερα.

Η απαιτούμενη εκχέρσωση σε κάθε θέση γεώτρησης θα είναι πλάτους 3 μέτρων (1,5 μ. εκατέρωθεν κάθε γραμμής). Προβλέπεται δε και ιδιαίτερο σκάμμα για γέμισμα με νερό κοντά σε κάθε θέσης γεώτρησης (11.538 τέτοια σκάμματα). Προβλέπονται ακόμα ανά διαστήματα 60 μέτρων και κατά μήκος όλων των γραμμών επί πλέον ιδιαίτερες αποψιλωμένες περιοχές απόθεσης του καθημερινά διακινούμενου με τα ελικόπτερα εξοπλισμού. Επί πλέον προβλέπονται 219 χώροι προσωρινής στάθμευσης ελικοπτέρων έκτασης περίπου ενός στρέμματος ο καθένας εκ των οποίων οι 152 θα είναι και σημεία εν λειτουργία ανεφοδιασμού των ελικοπτέρων σε καύσιμα. Αυτονόητο πως όλοι αυτοί οι σταθμοί θα πρέπει να έχουν για λειτουργικούς λόγους και για λόγους ασφαλείας σύνδεση με το τοπικό οδικό δίκτυο με προσβάσεις προβλεπόμενου πλάτους 3 μέτρων.

Σε υδάτινες περιοχές προβλέπεται η χρήση της μισής ποσότητας εκρηκτικών και η χρήση αεροσυμπιεστών για τα γεωτρύπανα, αντί μηχανών εσωτερικής καύσης όπως για όλες τις άλλες περιπτώσεις.

Τα γεωτρύπανα που θα χρησιμοποιηθούν θα είναι ελαφρού και βαρέως τύπου και μια ιδέα για τον τύπο και το μέγεθός τους παρέχεται στις φωτογραφίες 5.4 4-1, 5.4 4-2, 5.4 4-3 και 5.4 4-4 του Περιβαλλοντικού Σχεδίου Δράσης. Η επί κάθε σημείου απαίτηση σε νερό του κάθε γεωτρύπανου θα είναι περίπου 250 λίτρα ανά γεώτρηση. Οι απαιτήσεις σε καύσιμα (βενζίνη και ντίζελ) ανά ημέρα και ανά γεωτρύπανο θα είναι 2.000 με 3.000 λίτρα.

Σε καθημερινή βάση και με πρόβλεψη συνολικής διάρκειας 265 ημερών τα ελικόπτερα θα ξεκινούν μισή ώρα μετά την ανατολή του ήλιου και θα πετούν συνεχώς μέχρι μία ώρα πριν τη δύση του. Ο μέσος χρόνος χρήσης ελικοπτέρων ανά χιλιόμετρο γραμμής σεισμικής έρευνας θα είναι 5,9 ώρες. Για να καλυφθούν λοιπόν τα 575.5 χιλιόμετρα των γραμμών έρευνας θα απαιτηθούν 3.395,45 ώρες πτήσεις ελικοπτέρων στο σύνολο της περιοχής, πράγμα που ισοδυναμεί με συνεχή χρήση τους για 282 δωδεκάωρα. Ανά πάσα στιγμή θα είναι εν πτήση δύο με τρία ελικόπτερα. Κάθε αποστολή ελικοπτέρου θα διαρκεί 1,5 ώρα και κάθε ελικόπτερο θα ανεφοδιάζεται έξι έως οκτώ φορές τη μέρα. Η κατανάλωση καυσίμων ανάλογα με τον τύπο του ελικοπτέρου (θα υπάρχουν διάφοροι τύποι) θα είναι 150 έως 850 λίτρα ανά ώρα.

Ποιες οι επιπτώσεις από τις σεισμικές έρευνες.

Με βάση όλα τα παραπάνω δεδομένα όπως αναφέρονται στο Σχέδιο Δράσης της ίδιας της ανάδοχης εταιρείας, αφήνω στη δική σας φαντασία και κρίση αν αυτά συνιστούν ή όχι σημαντική επέμβαση και ‘‘όχληση’’ επί του εδάφους και στον αέρα. Με απρόβλεπτες θα υποστήριζα εγώ, πάντως οπωσδήποτε όχι ευτυχείς συνέπειες για την άγρια πανίδα και χλωρίδα της περιοχής, όπως και για τους στην ευρύτερη περιοχή των επεμβάσεων οικισμούς και τις τουριστικές ή αγροτοκτηνοτροφικές μονάδες.

Οι μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων που συντάσσονται από γραφεία που έχουν ως εντολέα και αμείβονται από τις ανάδοχες εταιρείες έχουν ένα σκοπό: να εμφανίσουν τις επιπτώσεις στο περιβάλλον όσο το δυνατό ηπιότερες, συχνά πνίγοντας και καμουφλάροντας μέσα στις ατελείωτες και επαναλαμβανόμενες λεπτομέρειες την ουσία που μπορεί να είναι άβολη για τις εταιρείες. Για ανθρώπους νοήμονες είναι κατά τη γνώμη μου χρησιμότερη η επιστράτευση μιας στοιχειωδώς προβλέπουσας κοινής λογικής για να αντιληφθούν τις περιβαλλοντικές και κοινωνικές συνέπειες κάποιων ‘’αναπτυξιακών’’ έργων πολύ μεγάλης κλίμακας.

Η επίκληση από μέρους των εταιρειών και των μελετητών υπαλλήλων τους στην πλήρη και απαρέγκλιτη συμμόρφωση με την περιβαλλοντική νομοθεσία και με τις εγκεκριμένες ΣΜΠΕ μπορεί να αποτελεί, εφόσον βέβαια τηρηθούν, μια κάποια παρηγοριά, αλλά στην πράξη η παγκόσμια εμπειρία από ανάλογες περιπτώσεις έχει αποδείξει ότι αυτά δεν επαρκούν καθόλου για να ξορκίσουν το κακό που μπορεί να καιροφυλακτεί σε κάθε βήμα μιας περίπλοκης από εδάφους και αέρος επιχείρησης όπως αυτή που σχεδιάζεται στον τόπο σας.

Και για να δώσω ένα παράδειγμα του πόσο διαφορετική θα πρέπει να είναι η δική σας ανάγνωση και εκτίμηση των συνεπειών από τέτοιες επεμβάσεις στο περιβάλλον σε σχέση με την ανάγνωση και εκτίμηση που κάνουν οι ενδιαφερόμενες εταιρείες, θα αναφερθώ εδώ μόνο σε ένα παράδειγμα που αφορά την αέρια ρύπανση. Ειδικότερα γι’ αυτήν λοιπόν και μόνο για την πρώτη φάση των σεισμικών ερευνών, πριν δηλαδή την όποια μεταγενέστερη βαθύτερη γεωτρητική έρευνα ή εξόρυξη, προβλέπεται η συνολική παραγωγή των εξής αέριων ρύπων:

135,42 τόνοι μονοξείδιου του άνθρακα, 46,98 τόνοι αέριων υδρογονανθράκων, 69,09 τόνοι οξειδίων του αζώτου, 16,58 τόνοι διοξειδίου του θείου και 38,69 τόνοι εσπνεύσιμων σωματιδίων.

Η ποσοτικοποίηση αερίων σε τόνους μετριάζει στο μυαλό μας το μέγεθος της περιγραφόμενης ποσότητας. Αυτό που είναι πιο παραστατικό για να αντιληφθούμε τις αναφερόμενες ποσότητες αερίων είναι ο όγκος τους. Και αυτός αριθμητικά, εκφρασμένος σε κυβικά μέτρα, παρέχει μια καλύτερη αντίληψη των μεγεθών τους.

Ας πάρουμε για παράδειγμα το διοξείδιο του θείου, ένα εξαιρετικά τοξικό για τον άνθρωπο και ιδιαίτερα επιβλαβές για τη φύση αέριο. Οι 16,58 τόνοι διοξειδίου του θείου αντιστοιχούν σε περίπου 6.000 κυβικά μέτρα του τοξικού αυτού αερίου. Και δεν είναι μόνο ότι το αέριο αυτό είναι τοξικό (ευτυχώς βέβαια που δεν θα εκλυθεί μονομιάς αλλά μοιρασμένο στις 263 μέρες της διάρκειας των σεισμικών ερευνών). Είναι και το γεγονός πως κατά μεγάλο ποσοστό μπορεί να ενσωματωθεί στα σταγονίδια της υγρασίας και της βροχής και να γίνει εκεί θειικό οξύ. Να επιστρέψει δε μετά στη γη ως όξινη πάχνη ή όξινη βροχή καταστρεπτική για τη δασική βλάστηση και τις καλλιέργειες. Το ίδιο και τα άλλα επιβλαβή αέρια -τεράστιες ποσότητες, αντιληπτές αν από τόνοι βάρους μετατραπούν σε αριθμούς κυβικών μέτρων- θα έχουν σημαντική επίπτωση στην υποβάθμιση της ποιότητας του ατμοσφαιρικού αέρα, τα δε αιωρούμενα εισπνεύσιμα σωματίδια ασφαλώς και θα αποτελέσουν και αυτά επιβαρυντικό παράγοντα για την ανθρώπινη υγεία.

Για τις ερευνητικές φάσεις ΙΙ και ΙΙΙ και για την τυχόν συνέχιση σε παραγωγική φάση.

Μετά από όλα τα παραπάνω προβλέπεται η έναρξη της ερευνητικής φάσης ΙΙ, της πρώτης δηλαδή βαθειάς γεώτρησης στη θέση όπου είχε επιχειρηθεί η παλαιότερη το 2001-2002 (Δήμητρα 1), φάση που προβλέπεται να διαρκέσει δύο χρόνια. Θα ακολουθήσει η ερευνητική φάση ΙΙΙ που θα διαρκέσει άλλα δύο χρόνια με ανόρυξη μιας δεύτερης βαθειάς γεώτρησης σε σημείο που θα καθοριστεί με βάση τα αποτελέσματα των σεισμικών ερευνών της φάσης Ι. Κατά τις δύο αυτές φάσεις (ΙΙ και ΙΙΙ) η περιβαλλοντική ‘’όχληση’’ θα είναι μεν τοπικά πιο εντοπισμένη αλλά πολύ εντονότερη και με περισσότερους και μεγαλύτερους δυνητικούς κινδύνους. Ο χρησιμοποιούμενος εξοπλισμός θα είναι πολύ βαρύτερος και τα ενδεχόμενα αστοχιών με σημαντικές αρνητικές συνέπειες αυξημένα. Καθόλου ασήμαντα δεν θα είναι επίσης τα επίπεδα των εκ της κανονικής λειτουργίας των γεωτρύπανων παραγόμενων αποβλήτων (πολφού γεωτρήσεων επιβαρυμένου με βλαπτικές για το περιβάλλον ουσίες: άλατα και οργανικά πρόσθετα κάποια από τα οποία τοξικά) που θα πρέπει να αποτίθενται σε χώρο ή χώρους ταφής τοξικών αποβλήτων, αέριων ρύπων (διοξειδίου του θείου, μεθανίου, οξειδίων του αζώτου, διοξειδίου του άνθρακα, υδρογονανθράκων, αιωρούμενων σωματιδίων κ.α.), όπως επίσης και οι αναπόφευκτες, παρά τα όποια μέτρα και την όποια επιτήρηση, διαφυγές ποσοτήτων από υγρά απόβλητα στο υπέδαφος και τον υδροφόρο ορίζοντα.

Το κύριο πρόβλημα όμως στα δύο αυτά στάδια, όπως και στην όλη διάρκεια της πολύ μακρότερης σε χρόνο τυχόν συνέχισης σε παραγωγικό στάδιο, που μπορεί να επεκταθεί μέχρι και 35 χρόνια, θα είναι η διαχείριση των αποβλήτων (του τοξικού κυρίως πολφού που θα πρέπει και τότε να μεταφέρεται και αποτίθεται σε προβλεπόμενο ή προβλεπόμενους χώρους απόθεσης τοξικών αποβλήτων), όπως και ο συνεχώς επικρεμάμενος κίνδυνος κάποιας τεχνικής αστοχίας που σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να αποκλεισθεί, παρά την έστω και με θρησκευτική ευλάβεια τήρηση της περιβαλλοντικής νομοθεσίας και των αυστηρότερων ακόμα κανόνων ασφαλείας, όπως η συσσωρευμένη παγκόσμια εμπειρία έχει αποδείξει. Και αυτό γιατί οι δύο γεωτρήσεις που θα επιχειρηθούν, σύμφωνα με όλες τις μέχρι τώρα ενδείξεις, θα πρέπει να φτάσουν σε πολύ μεγάλο βάθος, πρωτόγνωρο για τα ελληνικά δεδομένα και τις υπάρχουσες στη χώρα μας εμπειρίες. Είναι δε οι κίνδυνοι υλικών αστοχιών στα πάμπολλα εξαρτήματα των γεωτρύπανων και οι σοβαρές αρνητικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις που θα τις συνοδεύσουν τόσο μεγαλύτεροι όσο μεγαλύτερο και το βάθος της γεώτρησης. Εξάλλου, οι δύο γεωτρήσεις που επιχειρήθηκαν το 2001-2002 απέτυχαν να ολοκληρωθούν εξαιτίας ακριβώς του μεγάλου βάθους στο οποίο έφτασαν. Και το πρόβλημα, πέραν από το ότι η συνεχής σύνδεση των σωληνώσεων των γεωτρύπανων πρέπει να είναι άψογη σε όλο το μήκος της γεώτρησης -χιλιόμετρα ολόκληρα- είναι οι πολύ μεγάλες συνθλιπτικές πιέσεις που επικρατούν στα βάθη που θα αποτελέσουν στόχους των συγκεκριμένων γεωτρήσεων (βάθη μεγαλύτερα από 4.000 μέτρα). Να σημειωθεί ότι σε μια γεώτρηση ξηράς σε ένα βάθος 4.000 μέτρων αντιστοιχεί η υδροστατική πίεση που θα δεχόταν ένα βαθυσκάφος που θα καταδυόταν σε ωκεάνιο βάθος 10 χιλιομέτρων. Η οποιαδήποτε λοιπόν αστοχία του γεωτρύπανου είναι δυνατό να οδηγήσεις σε εκρηκτική άνοδο του παγιδευμένου σε βάθος υγρού ή αέριου υδρογονάνθρακα μαζί με τον υπάρχοντα στις σωληνώσεις πολφό και τα συμπαρασυρόμενα αέρια, κυρίως διοξείδιο του θείου και μεθάνιο, το πρώτο τοξικότατο, το δε δεύτερο που με την έξοδό του θα αναφλεγεί, με ολέθριες συνέπειες οι οποίες πολύ δύσκολα καταστέλλονται. Κάτι τέτοιο δεν μπορεί κατά κανένα τρόπο να αποκλειστεί σε περιπτώσεις βαθιών γεωτρήσεων. Ακόμα και σε εκείνες που επιχειρούνται από τους πλέον έμπειρους γεωτρυπανιστές και από τις πιο αξιόπιστες εξορυκτικές εταιρείες. Γι’ αυτό εξάλλου και τα προβλεπόμενα μέτρα έκτακτων περιστατικών που δεν θα προβλέπονταν αν οι αστοχίες και τα σοβαρά ατυχήματα δεν υπήρχαν ως ενδεχόμενα. Τα δε μέτρα έκτακτων περιστατικών δεν αποτρέπουν βεβαίως τα ατυχήματα. Σχεδιάζονται, υπάρχουν και μπορεί να εφαρμοστούν επειδή ακριβώς τέτοια ατυχήματα δεν αποκλείονται. Και ας μην ξεχνάμε ακόμα πως μια σεισμική δόνηση στην περιοχή, ακόμα και μικρής έντασης, μπορεί να ραγίσει ή σπάσει τη σωλήνωση των γεωτρήσεων και να προκαλέσει τις καταστροφικές συνέπειες που μόλις περιέγραψα.

Πέρα όμως από το ενδεχόμενο ατυχημάτων και την αναπόφευκτη συνεχή επιβάρυνση του περιβάλλοντος στα πεδία των γεωτρήσεων, εάν υπάρξει πέρασμα στο παραγωγικό στάδιο αυτό θα συνοδευτεί και από σημαντική αλλαγή στη φυσιογνωμία και τις δραστηριότητες μιας πολύ ευρύτερης από τις θέσεις των γεωτρήσεων περιοχής, ενώ θα προσθέσει και άλλα ενδεχόμενα ατυχημάτων. Η εξυπηρέτηση των παραγωγικών εξορύξεων απαιτεί εγκαταστάσεις αποθήκευσης, συνεχή διακίνηση βαρέων οχημάτων και μηχανημάτων, διακίνηση καυσίμων για τη λειτουργία μηχανών εσωτερικής καύσης, διακίνηση για μετακινήσεις και τροφοδοσία του προσωπικού και, κυρίως, τη διοχέτευση των παραγόμενων υδρογονανθράκων σε λιμάνι(ια) φόρτωσης που θα αλλάξουν έτσι σκοπό και φυσιογνωμία, ενώ δεν πρέπει να αποκλειστεί και μια μελλοντική, με ξεχωριστή αδειοδότηση, εγκατάσταση και εργοστασίου διύλισης κάπου στην ευρύτερη περιοχή.

Έναντι όλων αυτών υπάρχουν οι προβλέψεις για δημιουργία θέσεων εργασίας (άμεσων και έμμεσων) και για την ενίσχυση της εθνικής και της τοπικής οικονομίας. Σ’ αυτά δεν θα αναφερθώ. Τα έχετε ακούσει από τους ενδιαφερόμενους ανθρώπους της εταιρείας και τους πρόθυμους υποστηρικτές τους και μάλλον θα τα ξανακούσετε πολλές φορές. Εσείς λοιπόν θα τα λάβετε και αυτά υπόψη και αφού ρίξετε και μια προσεκτική ματιά στη σχετική νομοθεσία, ιδίως τις παραγράφους 3, 5, 8 και 9 του νόμου 2289/1995 περί υδρογονανθράκων, θα πρέπει να αποφασίσετε αν οι προβλεπόμενες θέσεις εργασίας και όλα τα υπόλοιπα που σας τάζουν σας ικανοποιούν και αν αντισταθμίζουν τις αναπόφευκτες που θα υπάρξουν αρνητικές επιπτώσεις από την υλοποίηση των εξορύξεων. Και να λάβετε επίσης σοβαρά υπόψη πως μια άλλη συνέπεια της προχώρησης προς υλοποίηση του όλου εγχειρήματος θα είναι ο διχασμός και η διάρρηξη του κοινωνικού ιστού στην περιοχή σας. Γιατί την υλοποίηση αυτή είναι αναπόφευκτο ότι κάποιοι θα την υποστηρίξουν, κατ’ εξοχήν εκείνοι που θα εργαστούν για την εταιρεία, ενώ κάποιοι άλλοι, οι περισσότεροι που ασχολούνται με τις δραστηριότητες που βλάπτονται από την εξόρυξη, θα την μάχονται.

Ένα σχετικό που αξίζει να αναφερθεί αφορά τους περίφημους πολλαπλασιαστές: θέλω λοιπόν να σημειώσω πως σε επεμβάσεις τέτοιου τύπου δεν υπεισέρχονται μόνο οι θετικά λειτουργούντες πολλαπλασιαστές αλλά και οι υπο-πολλαπλασιαστές, που θα τους αντιληφθούν και θα τους υποστούν όσοι θα θιγούν επαγγελματικά ή και θα χάσουν ίσως τη δουλειά τους από τη συγκεκριμένη τέτοιας φύσης και κλίμακας αλλαγής της ηπειρώτικης φυσιογνωμίας. Συμβαίνει δε σε κάποιες περιπτώσεις οι υπο-πολλαπλασιαστές να υπερτερούν ίσως και κατά πολύ των πολλαπλασιαστών.

Αν τυχόν υπάρξουν στο μέλλον εξορύξεις υδρογονανθράκων στην Ήπειρο, όλα όσα μας έρχονται αμέσως στο νου στο άκουσμα της ονομασίας αυτού του τόπου θα αλλάξουν ριζικά. Θα είναι λίγο πιο σκούρα και μουντά, καλυμμένα από ένα λεπτό ή παχύτερο πετρελαϊκό επίχρισμα. Και κάποιες αναγνωρίσιμες και εμβληματικές ετικέτες διάφορων προϊόντων σας, γαλακτοκομικών, νερού, κρασιού, αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών, μανιταριών, μελιού και τόσων άλλων, όπως Πίνδος, Δωδώνη, Ζαγόρι, Βίκος, Ζίτσα κ.λπ. να χάσουν την αίγλη τους και να θαμπώσουν κάπως -και αυτό δεν θα είναι από το κρύο και την υγρασία. Και αν οι πύργοι του Πάπιγκου σκιαστούν από τους πύργους των πετρελαιάδων δεν θα είναι επειδή οι τελευταίοι θα είναι ψηλότεροι. Και αν η Δωδωναία δρυς πάψει ν’ ανθίζει και να φυλλοβολεί την άνοιξη, τότε ο κάθε ηπειρώτης θα θυμηθεί, αργά πια, τους στίχους του ποιητή.

«Προ πάντων να μη γελασθείς, μην πεις πως ήταν ένα όνειρο, πως απατήθηκεν η ακοή σου. Και αποχαιρέτα την, την Αλεξάνδρεια που χάνεις».

Σαράντης Δημητριάδης

Ομότιμος καθηγητής Γεωλογίας ΑΠΘ

Και μια υπενθύμιση:

Πρόληψη δεν είναι η αποφυγή ενός πολύ πιθανού αρνητικού συμβάντος. Αυτό είναι κοινή λογική. Πρόληψη είναι η αποφυγή ενός συμβάντος που δεν αποκλείεται να συμβεί.

Σε παγκόσμια κλίμακα υπήρχαν, υπάρχουν και λειτουργούν εδώ και πάρα πολλά χρόνια εκατοντάδες πυρηνικοί σταθμοί παραγωγής ενέργειας. Γνωστά ατυχήματα με σοβαρότατες περιβαλλοντικές συνέπειες σε τέτοιους σταθμούς υπήρξαν τρία. Η Γερμανία είχε μέχρι πριν λίγα χρόνια 17 τέτοιους πυρηνικούς σταθμούς, θεωρούμενους ασφαλέστατους, με κανένα ιστορικό ατυχήματος. Μετά το πυρηνικό ατύχημα στη μακρινή της Φουκουσίμα το 2011 η Γερμανία αποφάσισε να κλείσει όλους της τους πυρηνικούς σταθμούς (οκτώ αμέσως, τους υπόλοιπους εκ των οποίων τρείς νεόδμητοι μέχρι το 2022), να υποστεί ως εκ τούτου σημαντική άμεση μείωση του ενεργειακού της δυναμικού και να κάνει στροφή 180 μοιρών προσανατολιζόμενη στις ΑΠΕ. Αυτό που έκανε η Γερμανία είναι πρόληψη. Έλλειψη πρόληψης είναι εκείνο που έγινε στη Φουκουσίμα.