Και εκεί που νόμιζες οτι οι εμπορικές συμφωνίες δεν μπορούν να γίνουν χειρότερες – μπαίνει στο παιχνίδι η Wall Street

Τι συνδέει τα δύο προτεινόμενα μεταλλεία χρυσού, το ένα στους υγρότοπους σε μεγάλο υψόμετρο της Κολομβίας και το άλλο στα Καρπάθια Όρη της Ρουμανίας;

Και τα δύο μεταλλεία απαιτούν τεράστιες ποσότητες κυανίου και απειλούν τους υδροφορείς που χρησιμοπούνται από εκατομμύρια ανθρώπων για πόσιμο νερό. Το πρώτο θα βλάψει ένα μοναδικό, νομικά προστατευόμενο οικοσύστημα και το άλλο θα καταστρέψει έναν ιστορικό οικισμό, υποψήφιο για ένταξη στην Παγκόσμια Κληρονομιά της UNESCO. Και οι δύο έχουν συναντήσει αντίσταση από επιστημονικούς φορείς, έχουν προκαλέσει τις διαμαρτυρίες δεκάδων χιλιάδων ανθρώπων, και έχουν δικαστικές αποφάσεις εναντίον τους από τα εθνικά δικαστήρια.

Και στις δύο περιπτώσεις, οι καναδικές μεταλλευτικές εταιρείες πίσω από τα έργα ((Eco Oro στην Κολομβία και  Gabriel Resources στη Ρουμανία) έχουν απαντήσει στην άρνηση να τους δοθεί άδεια εξόρυξης χρησιμοποιώντας εμπορικές και επενδυτικές συμφωνίες για να μηνύσουν τις κυβερνήσεις σε ιδιωτικά δικαστήρια. Στην πραγματικότητα, η Eco Oro κατέθεσε την αγωγή της την περασμένη εβδομάδα. Χρησιμοποιώντας αυτή τη διαδικασία «Δούρειο Ίππο» που ονομάζεται «μηχανισμός επίλυσης διαφορών επενδυτή-κράτους» (ISDS), οι εταιρείες μπορούν να απαιτούν έως και δισεκατομμύρια δολάρια από τους φορολογούμενους και στις δύο χώρες. Αυτές οι αγωγές ISDS είναι δυνατές λόγω των ευρύτατων δικαιωμάτων που οι εμπορικές και επενδυτικές συμφωνίες δίνουν στις επιχειρήσεις.

Αλλά υπάρχει και ένα άλλο κοινό στοιχείο πίσω και από τις δύο περιπτώσεις: τεράστια χρηματικά ποσά από την Wall Street.

Και οι δύο αγωγές ISDS χρηματοδοτούνται από το ίδιο hedge fund της Wall Street – το Tenor Capital Management. Το Tenor βοηθάει στην κάλυψη των δικαστικών εξόδων των εταιρειών, με αντάλλαγμα ένα ποσοστό σε κάθε αποζημίωση που θα επιδικαστεί. Αυτά τα κερδοσκοπικά στοιχήματα ISDS έχουν ήδη αποδώσει σημαντικά για το Tenor . Tο hedge fund αποκόμισε μεγάλα κέρδη τον Απρίλιο του 2016, όταν εξασφάλισε το 35% από τα $1,4 δις που καταδικάστηκε να πληρώσει η Βενεζουέλα σε μια υπόθεση ISDS – μια απόδοση πάνω από 1.000% για τα $36 εκατομμύρια που το Tenor είχε πληρώσει για τα νομικά έξοδα της εταιρείας που έφερε την υπόθεση.

Οι κίνδυνοι αυτών των ρυθμίσεων, που είναι γνωστές ως «χρηματοδότηση από τρίτους», είναι σαφείς: Όταν η Wall Street κερδοσκοπεί με με την έκβαση των υποθέσεων ISDS, διογκώνει τον αριθμό των εταιρικών αγωγών κατά των κυβερνήσεων, που οδηγεί σε υψηλότερο κόστος για τους φορολογούμενους και υψηλότερους κινδύνους για τη χάραξη πολιτικών που περιορίζουν επιβλαβείς επενδύσεις.

Πράγματι, για να μεγιστοποιήσουν τα κέρδη τους, οι επιχειρήσεις της Wall Street έχουν κίνητρο να «επενδύσουν» σε ένα μεγάλο αριθμό υποθέσεων ISDS, δεδομένης της σχετικά χαμηλής πιθανότητας κάθε περίπτωση να καταλήξει σε μεγάλη πληρωμή. Και αν αυτό ακούγεται σαν επένδυση σε στυλ καζίνο, θυμηθείτε οτι η μεροληπτική φύση των δικαστηρίων διαιτησίας ISDS διασφαλίζει ότι οι πιθανότητες «γέρνουν» προς την πλευρά των επενδυτών. Όπως η έρευνα του  Chris Hamby για το BuzzFeed News αποκάλυψε πρόσφατα, οι χρηματοδοτικοί οίκοι ήδη έχουν δημιουργήσει μια εξελιγμένη αγορά γύρω από τις υποθέσεις ISDS και αυτοί που γνωρίζουν αναμένουν ότι οι επιχειρήσεις της Wall Street σύντομα θα διαπραγματεύονται υποθέσεις ISDS «σε βιομηχανική κλίμακα.»

Επειδή μόνο οι επιχειρήσεις και όχι οι κυβερνήσεις μπορούν να καταθέσουν αγωγές ISDS, οι κυβερνήσεις δεν έχουν εναλλακτικές πηγές χρηματοδότησης, καθώς δεν έχουν πιθανά κέρδη να αντλήσουν. Στην Κόστα Ρίκα – η οποία έχει επίσης δεχθεί αγωγή ISDS χρηματοδοτούμενη από τρίτους σχετικά με ένα περιβαλλοντικά επιζήμιο μεταλλείο χρυσού – το γραφείο του Γενικού Εισαγγελέα έχει ετήσιο προϋπολογισμό ύψους μόνο $17 εκατομμυρίων. Στη Βολιβία – μια από τις φτωχότερες χώρες του δυτικού ημισφαιρίου, η οποία αντιμετωπίζει αγωγή ISDS που χρηματοδοτείται από τρίτους σχετικά με ένα μεταλλείο αργύρου – το γραφείο του Γενικού Εισαγγελέα έχει προϋπολογισμό $12 εκατομμύρια.

Αντίθετα, το Tenor hedge fund πρόσφατα ανέβασε στα $170 εκατομμύρια τα κονδύλιά του που προορίζονται για τις διαιτησίες. Ένας άλλος «εκ τρίτου» χρηματοδότης, το Calunius Funds με έδρα το Λονδίνο, ισχυρίζεται ότι «καμμία υπόθεση δεν είναι πολύ μεγάλη» για την εταιρεία. Calunius ταμεία υποστηρίζει ότι «δεν υπάρχει περίπτωση είναι πολύ μεγάλο» για την επιχείρηση. Η Burford Capital, ένας άλλος σημαντικός παίκτης, επένδυσε $700 εκατομμύρια σε αγωγές τρίτων μεταξύ 2009 και 2015, που της απέδωσε ένα 70% επί του του επενδεδυμένου κεφαλαίου το 2015.

Όταν χρηματοδότες με τόσο βαθιές τσέπες υποστηρίζουν εταιρικές αγωγές ενάντια σε κυβερνήσεις που δεν διαθέτουν ρευστό, αυξάνεται η πιθανότητα ότι η κυβέρνηση θα παραδοθεί και θα αποσύρει τις πολιτικές που προκάλεσαν τις αγωγές από τις εταιρείες. Ακόμη και αν οι κυβερνήσεις «κερδίσουν» μια υπόθεση ISDS, μπορούν ακόμα να υποχρεωθούν να πληρώσουν τα νομικά έξοδα τους, που είναι κατά μέσο όρο $8 εκατομμύρια ανά περίπτωση και μπορεί να υπερβαίνουν τα $30 εκατομμύρια. Αντιμετωπίζοντας ένα τέτοιο κόστος, και εταιρείες χρηματοδοτούμενες από  τρίτους που μπορούν να αντέξουν οικονομικά μακροχρόνιες νομικές μάχες, οι κυβερνήσεις μπορεί να διαπιστώσουν ότι η υποβάθμιση των περιβαλλοντικών κανονισμών είναι πιο συνετή οικονομικά από το να προσπαθήσουν να τους υπερασπιστούν.

Η χρηματοδότηση νομικών απαιτήσεων από τρίτους έχει επίσης δημιουργήσει σημαντική ανησυχία και πέρα από τον κόσμο των ISDS, με τον προβληματισμό οτι ενθαρρύνει τις  επιπόλαιες αγωγές και δημιουργεί σύγκρουση συμφερόντων, όταν οι χρηματοδότες προσπαθούν να επηρεάσουν το χειρισμό των υποθέσεων. Πράγματι, η επιρροή του Tenor στις υποθέσεις ορυχείων εναντίον της Κολομβίας και της Ρουμανίας είναι εμφανής – η Tenor έχει γίνει ένας σημαντικός μέτοχος της Eco Oro και της Gabriel Resources και ένας υπάλληλος της Tenor βρίσκεται στο διοικητικό συμβούλιο και των δύο εταιρειών. Η συμφωνία της Eco Oro με την Tenor έχει δεχθεί επίθεση ακόμη  και από τους ίδιους τους μετόχους της Eco Oro ως «καταναγκαστική και καταχρηστική» φτιαγμένη προς όφελος των βασικών insiders της εταιρείας.

Φυσικά, η έλλειψη κονδυλίων δεν θα έπρεπε να είναι εμπόδιο για τη δικαιοσύνη και τα συστήματα απονομής δικαιοσύνης θα έπρεπε να είναι σχεδιασμένα με τρόπο που να είναι οικονομικά προσιτό να κατατεθεί μια έγκυρη απαίτηση. Αλλά η μετατροπή των απαιτήσεων σε χρηματιστηριακό προϊόν μέσω της Wall Street είναι το χειρότερο πιθανό μοντέλο χρηματοδότησης. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τα ISDS, όπου οι χρηματοπιστωτικές εταιρείες τελικά κερδοσκοπούν με τεράστιες αποζημιώσεις από τα δημόσια ταμεία.

Σε μια εποχή όπου οι κυβερνήσεις θα έπρεπε να αυξάνουν τις προσπάθειές τους να αντιμετωπίσουν την κλιματική αλλαγή και να προστατεύσουν το καθαρό νερό και αέρα, η χρηματοδότηση από τρίτους προσθέτει άλλο ένα επίπεδο επιθετικής κερδοσκοπίας σε ένα σύστημα ISDS που ήδη υπονομεύει την ικανότητα των κυβερνήσεων να ενεργούν προς το δημόσιο συμφέρον.