Μύθοι και πραγματικότητα για τα ατυχήματα και τις εξορύξεις υδρογονανθράκων

Ελάχιστοι στη χώρα μας γνωρίζουν πόσο πιθανό είναι να συμβεί ένα ατύχημα πετρελαιοκηλίδας στο πλαίσιο των εργασιών για την έρευνα ή τις εξορύξεις υδρογονανθράκων, ενώ αντίστοιχα λίγοι είναι και όσοι γνωρίζουν τις πραγματικές επιπτώσεις που προκαλούνται σε μια τέτοια περίπτωση στο σύνολο μιας κοινωνίας. Την ίδια ώρα, τόσο οι υποστηρικτές των εξορύξεων, όσο και οι ίδιες οι πετρελαϊκές εταιρείες επιλέγουν να αναπαράγουν ένα μύθευμα κατά το οποίο το ρίσκο είναι μηδαμινό, αποσιωπώντας τη διεθνή εμπειρία και παραπλανώντας εν τέλει την κοινή γνώμη.

Στο πλαίσιο αυτό, προκαλεί απορία το γεγονός ότι η απόκρυψη αυτής της πραγματικότητας συντελείται τη στιγμή που η διεθνής επιστημονική κοινότητα έχει αποφανθεί, ποσοτικοποιώντας, βάσει συγκεκριμένων στοιχείων και δεδομένων, τις πιθανότητες ενός ατυχήματος στα διάφορα στάδια της διαδικασίας εξόρυξης πετρελαίου.

Ας ρίξουμε μια ματιά στα βασικά συμπεράσματα των τριών πιο σημαντικών διεθνών συστηματικών μελετών επι του θέματος.

ΗΠΑ

Η πρώτη συστηματική μελέτη είναι αυτή του Αμερικανικού Bureau of Ocean Energy Management, η οποία ποσοτικοποιεί το ρίσκο ατυχήματος καθ’ όλα τα στάδια που σχετίζονται με την παραγωγή (γεώτρηση) και μεταφορά υδρογονανθράκων. Σε ό,τι αφορά στο στάδιο γεωτρήσεων συγκεκριμένα, η μελέτη αναφέρει, μεταξύ άλλων, πως από το 2001 μέχρι το 2015 καταγράφηκαν συνολικά 589 ατυχήματα με διαρροή πετρελαίου στις αμερικάνικες θάλασσες. Με άλλα λόγια, τα περιστατικά ρύπανσης είναι κάθε άλλο πάρα σπάνια φαινόμενα. Εάν σε αυτά προστεθούν και τα ατυχήματα που προκαλούνται στο στάδιο της μεταφοράς των υδρογονανθράκων, είτε μέσω αγωγών, είτε μέσω δεξαμενοπλοίων, το ρίσκο αυξάνεται ακόμα περισσότερο.

Ευρωπαϊκή Ένωση    

Η δεύτερη συστηματική μελέτη είναι αυτή στη Ευρωπαϊκής Επιτροπής («Impact assessment – Annex I accompanying the document ‘Proposal for a regulation of the European Parliament and of the Council on safety of offshore oil and gas prospection, exploration and production activities»), που βασίζεται στην βάση δεδομένων SINTEF (Offshore Blowout Database). Το συμπέρασμα αυτής της μελέτης είναι πως η πιθανότητα πρόκλησης πετρελαιοκηλίδων σε Ευρωπαϊκά ύδατα, κατά τα στάδια γεωτρήσεων, είναι της τάξης του 65% τον χρόνο.

Ηνωμένο Βασίλειο

Η τρίτη συστηματική μελέτη αφορά την πιθανότητα ατυχημάτων στα ύδατα του Ηνωμένου Βασιλείου, στην Βόρεια Θάλασσα («Accident Statistics for Offshore Units on the UK Continental Shelf»). Σύμφωνα με τη συγκεκριμένη μελέτη, η ετήσια πιθανότητα ατυχήματος από γεωτρήσεις είναι της τάξης του 30%  τον χρόνο, για το σύνολο των υδάτων του Ηνωμένου Βασιλείου. Στο σημείο αυτό, αρκεί μόνο να θυμηθούμε τα πρόσφατα παραδείγματα στη Βόρεια Θάλασσα, όπως  είναι το ατύχημα στην εξέδρα Elgin (2012) της Γαλλικής γαλλικής Total που δραστηριοποιείται και στη χώρα μας, και το ατύχημα στην εξέδρα Statfjord A (2007), που προκάλεσε την διαρροή 25.000 βαρελιών στη θάλασσα.

Η κατάσταση στη Μεσόγειο

Παρότι δεν υπάρχουν τόσο αναλυτικά δεδομένα για τη Μεσόγειο, είναι προφανές ότι οι εξορύξεις στη μεσόγειο δεν έχουν κανέναν απολύτως λόγο να αποτελούν εξαίρεση στον κανόνα. Σχετικά πρόσφατα παραδείγματα, όπως η διαρροή πετρελαίου από την εξέδρα “Casablanca” της Repsol έξω από τις ακτές της Καταλονίας (2010) και η έκρηξη της εξέδρας “Adriatic IV” της Ιταλικής Eni στα ανοιχτά της Αίγυπτου (2004), μας το υπενθυμίζουν.

Στην βάση δεδομένων World Offshore Accident Database, όπου οι πετρελαϊκές μπορούν σε εθελούσια βάση να αναφέρουν περιπτώσεις ατυχημάτων υπεράκτιων εξορύξεων, αναφέρονται 45 περιπτώσεις ατυχημάτων σε εξέδρες γεωτρήσεων της  Μεσογείου, εκ των οποίων οι 16 είναι αφορούν εξορύξεις σε ύδατα της γειτονικής μας χώρας Ιταλίας. Είναι αξιοσημείωτο πως αυτή η βάση δεδομένων υποεκτιμά τον συνολικό αριθμό ατυχημάτων, καθώς οι πετρελαϊκές και τα κράτη, στα οποία δραστηριοποιούνται δεν υποχρεώνονται να γνωστοποιήσουν περιπτώσεις ατυχημάτων.

Τι σημαίνει για τις εξορύξεις στη χώρα μας

Το προφανές συμπέρασμα που προκύπτει από τα παραπάνω στοιχεία, είναι ότι τα ατυχήματα είναι σύνηθες φαινόμενο ακόμα και σε ανεπτυγμένες χώρες με πολύ πιο ολοκληρωμένο και αυστηρό θεσμικό πλαίσιο από αυτό της Ελλάδας. Για την ακρίβεια, δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι τα ατυχήματα είναι ουσιαστικά, αναπόσπαστο κομμάτι του επιχειρηματικού πλάνου μιας εταιρείας. Πολλώ δε μάλλον όταν μιλάμε για εξορύξεις σε βάθος πολλών εκατοντάδων ή και χιλιάδων μέτρων, όπως στις περιπτώσεις των «οικοπέδων» της Κρήτης και του Ιονίου, όπου το ρίσκο πολλαπλασιάζεται. Αναφερόμενος στις εξορύξεις σε μεγάλα βάθη, ο πρώην διευθυντής του Αμερικανικού Bureau of Ocean Energy Management δήλωσε πρόσφατα πως «είναι αδύνατον να εξαλειφθεί το ρίσκο [ατυχημάτων] για τέτοιου τύπου εξορύξεις» καθώς «όσο πιο βαθιά γίνονται, τόσο αυξάνεται το τεχνολογικό ρίσκο».

Στο πλαίσιο αυτό, όσοι φέρνουν το παράδειγμα του Πρίνου, μιας εξόρυξης σε νερά βάθους 30 μέτρων, ως ένα παράδειγμα επιτυχημένης λειτουργίας και μηδενικών ατυχημάτων, αρκεί μόνο να αναφέρουμε ότι η σύγκριση με τις επικείμενες εξορύξεις σε Ιόνιο και Κρήτη είναι άτοπη και παραπλανητική.

Τέλος, το κόστος πιθανών ατυχημάτων στις ελληνικές θάλασσες ενδέχεται να είναι δυσβάστακτο για την παράκτια οικονομία της χώρας μας. Πρόσφατη μελέτη της συμβουλευτικής Eftec για λογαριασμό του WWF, λαμβάνοντας υπόψιν τις πιθανότητες ατυχημάτων και τις επιπτώσεις τους μεταξύ άλλων σε τουρισμό και αλιεία, καταδεικνύει ότι το κόστος των εξορύξεων μετριέται σε δισεκατομμύρια απώλειας εισοδήματος για περιοχές όπως τα νησιά του Ιονίου και την Κρήτη. 

Εν κατακλείδι, όταν το διακύβευμα είναι μια ενδεχομένη οικολογική και οικονομική καταστροφή σε Ιόνιο, Κρήτη, Δυτική Ελλάδα, Ήπειρο και Πελοπόννησο, η κοινή γνώμη οφείλει να λαμβάνει ενημερωμένες αποφάσεις, γνωρίζοντας εμπεριστατώμενα όχι μόνο τα πιθανά οφέλη, άλλα και τους πιθανούς κίνδυνους, στη βάση της διεθνούς εμπειρίας, της επιστημονικής βιβλιογραφίας και των επίσημων στατιστικών.

Πάντως, είναι σαφές ότι τα υπάρχοντα στοιχεία συνηγορούν εναντίον αυτών που υποστηρίζουν πως οι εξορύξεις είναι ασφαλείς για το φυσικό κεφάλαιο και τις παράκτιες οικονομίες της χώρας μας.

Υποστηρίξτε την εκστρατεία του WWF Ελλάς ενάντια στις εξορύξεις υδρογονανθράκων https://support.wwf.gr/action/say-no-to-oil

1. Bureau of Ocean Energy Management & Bureau of Safety and Environmental Enforcement (2016). 2016 Update of occurrence rates for offshore oil spills. Arlington: ABS Consulting Inc: https://www.bsee.gov/sites/bsee.gov/files/osrr-oil-spill-response-research/1086aa.pdf

2. European Commission (2011). Impact assessment – Annex I accompanying the document ‘Proposal for a regulation of the European Parliament and of the Council on safety of offshore oil and gas prospection, exploration and production activities: https://ec.europa.eu/energy/sites/ener/files/ia_annexes_20122-1292.pdf

3. Oil and Gas UK (2009). Accident Statistics for Offshore Units on the UK Continental Shelf: https://oilandgasuk.co.uk/wp-content/uploads/woocommerce_uploads/2015/10/HS029-2009-CURRENT-Accident-Statistics.pdf

4. Eftec (2018). Economic impacts of the exploitation of hydrocarbons in Greece. An analysis for WWF-Greece: https://www.wwf.gr/images/pdfs/oil-gas-report.pdf