Στων δασών την ολόμαυρη ράχη…
Αντιγόνη Καραδόντα*
Μια σειρά δηλώσεων περί ετοιμότητας, άμεσης απόκρισης και πρόληψης αποδομείται μόλις σαράντα περίπου ημέρες μετά την επίσημη έναρξη της φετινής αντιπυρικής περιόδου. Σε μια ημέρα με χαμηλό άνεμο, σε μια περιοχή η οποία έχει καεί πάνω από τρεις φορές και έφερε χαμηλή βλάστηση (φρυγανική με διάσπαρτα νεαρά άτομα χαλεπίου πεύκης μόλις 6–7 μέτρων ύψους), 6.000 στρέμματα καίγονται. Η πρώτη φωτιά της επίσημης αντιπυρικής περιόδου εισέρχεται στον οικιστικό ιστό καταστρέφοντας οικίες, οχήματα. Για άλλη μια φορά η εκκένωση φαίνεται ότι είναι «μέσο αντιμετώπισης και αυτής της δασικής πυρκαγιάς». Οι ζημιές, ανυπολόγιστου κόστους, έρχονται να προστεθούν σε αυτές του φετινού Απριλίου, όπου σημειώθηκαν τέσσερις μεγάλες δασικές πυρκαγιές, οι οποίες οδήγησαν και αυτές στα ίδια, πιο πάνω αναφερόμενα, αποτελέσματα.
Σενάριο, ή μάλλον ταινία, που κάθε χρόνο όλοι απεύχονται, αλλά τελικά συμβαίνει…
Η εύλογη απορία που δημιουργείται, είναι γιατί σε ένα «τόσο έτοιμο και θωρακισμένο κράτος» χιλιάδες στρέμματα δάσους χάνονται. Η διαρκώς αυξανόμενη ενοικίαση τόσων πολλών εναερίων μέσων κατάσβεσης (όπου χώρες πολύ μεγαλύτερες θα ζήλευαν), πολλών πυροσβεστικών οχημάτων και το, πάνω από το αποδεκτό επιστημονικά, ποσοστό αντιπυρικών ζωνών και λωρίδων, καταρρέουν και τελικά το μόνο που φαίνεται να μένει, είναι ένα δυσθεώρητο κόστος και επιβάρυνση του κρατικού προϋπολογισμού.
Διάφορες διαχρονικά αιτιολογίες, με πιο πρόσφατη αυτής «της κλιματικής κρίσης», αποτελούν τη δικαιολογία, αλλά και την προαναγγελία των επερχόμενων δεινών.
Ανάγκη αλλαγής πρακτικής
Η διεθνής πρακτική, νοοτροπία και φιλοσοφία με την οποία αντιμετωπίζεται η δασική πυρκαγιά, στηρίζεται σαφέστατα στη δασοπονική επιστήμη και στον συνδυασμό διαφόρων τομέων της επιστήμης (όπως η τοπογραφία, δασική βοτανική, οδοποιία, μετεωρολογία, γεωλογία κλπ). Ακόμη και χώρες όπως αυτές της Νότιας Ευρώπης (Ισπανία, Πορτογαλία, Ιταλία), που ήταν υπέρμαχοι του δικού μας συστήματος κατάσβεσης, «επανατοποθέτησαν» τη δασοπονική επιστήμη στην κατάσβεση, όταν συνειδητοποίησαν ότι οι ζημιές και οι βλάβες στη βιοποικιλότητα είναι ανεπανόρθωτες και μη αναστρέψιμες. Λόγω του γεγονότος ότι η δασική πυρκαγιά δεν είναι στατική (πράγμα που συμβαίνει με τις οικίες, τα εργοστάσια κλπ), αλλά είναι δυναμική, ο τρόπος αντιμετώπισής τους δεν μπορεί να είναι όμοιος. Η επιστήμη αλλά και η πρακτική ορίζει, ότι η δασική πυρκαγιά αντιμετωπίζεται μέσα στο δάσος και σαφέστατα πριν αποκτήσει δύναμη και δυναμική, ειδικά σε περιόδους με μη έντονους ανέμους. Η παράταξη των πυροσβεστικών οχημάτων σε μεγάλους δρόμους (επαρχιακό ή εθνικό δίκτυο), περιμένοντας να κατέβει πιο χαμηλά, αποτεφρώνοντας στο διάβα της το κάθε τι, δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι είναι ο ενδεδειγμένος και επιστημονικός τρόπος αντιμετώπισης της.
Επί 84 χρόνια και μέχρι το 1998 (έτος μεταφοράς δασοπυρόσβεσης από τη Δασική Υπηρεσία στην Πυροσβεστική), η κάθε μία εκ των δύο υπηρεσιών είχε σαφή και οριοθετημένο ρόλο κατά τη διάρκεια ενός συμβάντος. Η Δασική Υπηρεσία «έσβηνε μέσα στο δάσος». Κύριος σκοπός και στόχος ήταν να αντιμετωπιστεί με κάθε τρόπο, ώστε να επέλθει η μικρότερη δυνατή απώλεια της δασικής βλάστησης. Την ίδια ώρα, η Πυροσβεστική αναλάμβανε αυτό για το οποίο ετάχθη δηλαδή, την προστασία της ανθρώπινης ζωής και των περιουσιών εντός του οικιστικού ιστού (χωριά και πόλεις).
Άφαντη η προστασία του δάσους
Από το δόγμα της «προστασίας του δάσους», η χώρα περνά αποκλειστικά και μόνο στην «προστασία της ανθρώπινης ζωής». Η απώλεια της βιοποικιλότητας μοιάζει να έχει τριτεύουσα ή ακόμη λιγότερη σημασία. Οι δηλώσεις όλων των ιθυνόντων, υπηρεσιακών και κυβερνητικών αφορούν αποκλειστικά και μόνο στην ανθρώπινη ζωή. Ευλόγως δημιουργείται το ερώτημα «πώς είναι δυνατόν να υπάρξει ζωή, όταν δεν υπάρχει το δασικό περιβάλλον; Όταν δεν έχω πού και πώς να ζήσω»;
Εκατομμύρια ευρώ κάθε χρόνο δαπανούνται για την αεροπυρόσβεση (η οποία, για τη χώρα μας λόγω του τοπογραφικού ανάγλυφου, σε συνδυασμό με τη φερόμενη δασική βλάστηση, ευθέως αμφισβητείται από τους δασοπονούντες). Για τον περιορισμό των συνεπειών, κυρίως αυτού της πλημμύρας, και επομένως της προστασίας από άλλο λόγο πλέον, τεράστια ποσά καταναλώνονται για την κατασκευή αντιπλημμυρικών – αντιδιαβρωτικών έργων και φραγμάτων βάρους.
Ο εξοστρακισμός των καθ’ ύλην αρμόδιων υπαλλήλων από τον φυσικό τους χώρο αποτελεί παγκόσμια πρωτοτυπία. Η συμμετοχή των δασικών υπαλλήλων αποκλειστικά και μόνο στο στάδιο της πρόληψης δεν αρκεί. Απαιτείται η μεγαλύτερη εμπλοκή της Δασικής Υπηρεσίας δια των δασικών υπαλλήλων της και στα τρία στάδια (πρόληψη, άμεση πυρανίχνευση και κατάσβεση) των δασικών πυρκαγιών.
Τρία πορίσματα που αγνοούνται
Τρία πορίσματα, με τελευταίο αυτό του έτους 2018, υπό τον διεθνούς φήμη πυρκαγιολόγο Goldammer και ομάδας ελλήνων επιστημόνων ανάλογης ειδίκευσης, επιβεβαιώνουν ότι η απουσία των δασοπονούντων και της δασοπονικής επιστήμης είναι η αιτία των τραγικών περιστατικών που βιώνουμε κάθε χρόνο. Για κάποιο λόγο (συνειδητό;), όλοι ανεξαιρέτως οι κυβερνώντες εμμένουν στη λάθος μέθοδο. Αποδεικνύεται δια του χρόνου ότι κάθε φορά που θα δοκιμάζεται και κάτι καινούργιο (μακριά πάντα από την επιστήμη), θα οδηγεί μόνο σε απώλεια πόρων, ανθρώπινων και οικονομικών, αλλά και δασών και δασικών εκτάσεων.
Η συνταγματική επιταγή για την προστασία, διαχείριση, τη συνέχεια και την αειφορία του δασικού περιβάλλοντος, αποτελεί υποχρέωση όλων ανεξαιρέτως των κυβερνώντων και δεν μπορεί να θυσιάζεται προς ικανοποίηση και τέρψιν μικροπολιτικών, συμφερόντων ή ικανοποίηση κάποιων.
Τα ερωτήματα που τίθενται είναι:
- Θα υπάρξει η πολιτική εκείνη βούληση για εφαρμογή του πορίσματος Goldammer;
- Θα υπάρξει η πολιτική εκείνη βούληση για λήψη των αποφάσεων εκείνων, που θα οδηγήσουν στην αλλαγή της επικρατούσας νοοτροπίας και στην επαν-εισαγωγή της επιστήμης στην κατάσβεση των δασικών πυρκαγιών;
Το στοίχημα της διατήρησης του δασικού περιβάλλοντος που συντελεί αποδεδειγμένα στη μείωση της κλιματικής αλλαγής και στη συνέχεια της ύπαρξης του ανθρώπου, είναι μεγάλο. Οι όποιες απώλειες είναι μη αναστρέψιμες. Ο χρόνος έχει τελειώσει και είμαστε πλέον στο σημείο μηδέν…
*Η Αντιγόνη Καραδόντα είναι δασοπόνος Msc, υποψήφια διδάκτορας Πανεπιστημίου Θεσσαλίας